دستورالعمل ثبت و سپرده گذاری کالا و اوراق بهادار قابل معامله و تسویه و پایاپای معاملات در بورس انرژی

 بخش یک – تعاریف

ماده یک

اصطلاحات و واژه‌هایی که در این دستورالعمل به کار رفته‌اند دارای معانی زیر می‌باشند. معانی اصطلاحات و واژه‌های تعریف نشده در این دستورالعمل حسب مورد مطابق تعاریف موجود در ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴مجلس شورای اسلامی، دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی مصوب ۱۳۹۱/۰۷/۱۰ شورای عالی بورس و اوراق بهادار و دستورالعمل پذیرش کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی مصوب ۱۳۹۱/۰۷/۲۹ هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود.

بند یک

اتاق پایاپای: واحد سازمانی از شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است که وظیفه تسویه و پایاپای‌کردن معاملات انجام شده در بورس را بر عهده دارد.

[private]

بند دو

اختیار فروش تبعی: اختیار معامله‌ای است که همراه با معامله سلف، از سوی عرضه‌کننده به خریدار داده می‌شود و براساس آن، اختیار فروش تعداد مشخصی از دارایی پایه به قیمت اعمال تعیین شده در مشخصات قرارداد در تاریخ سررسید به خریدار داده می‌شود. این اختیار به موجب قرارداد سلف موازی استاندارد منحصراً به خریدار سلف موازی استاندارد انتقال می‌یابد.

بند سه

اختیار خرید تبعی: اختیار معامله‌ای است که همراه با معامله سلف، از سوی خریدار به عرضه‌کننده داده می‌شود و براساس آن اختیار خرید تعداد مشخصی از دارایی پایه به قیمت اعمال تعیین شده در مشخصات قرارداد در تاریخ سررسید به عرضه‌کننده داده می‌شود. تعهد موضوع قرارداد اختیار خرید تبعی به موجب قرارداد سلف موازی استاندارد، منحصراً به خریدار سلف موازی استاندارد انتقال می‌یابد.

بند چهار

اخطاریه افزایش وجه تضمین: اخطاریه‌ای است که به ‌منظور افزایش وجه تضمین کارگزار تا سطح وجه تضمین اولیه از طرف اتاق پایاپای به کارگزار ارسال می‌شود.

بند پنج

ارزش بازار قرارداد آتی: ارزش دارایی پایه تعهد شده در قرارداد آتی براساس آخرین قیمت تسویه روزانه است که به صورت حاصل ضرب اندازه قرارداد آتی در آخرین قیمت تسویه روزانه محاسبه می‌شود.

بند شش

ارزش معامله قرارداد آتی: ارزش دارایی پایه تعهد شده در قرارداد آتی براساس قیمت قرارداد آتی است که به صورت حاصل ضرب اندازه قرارداد آتی در قیمت معامله قرارداد آتی محاسبه می‌شود.

بند هفت

اطلاعیه عرضه: سندی است که بورس براساس اطلاعات دریافتی عرضه از کارگزار فروشنده، تنظیم و از طریق سایت رسمی خود و سامانه معاملاتی به عموم و کارگزاران اطلاع‌رسانی می‌نماید.

بند هشت

اوراق گواهی ظرفیت: اوراق بهادار قابل معامله ای است که با اجازه وزارت نیرو مبتنی بر ایجاد ظرفیتِ نیروگاهیِ قابلِ اتکاءِ جدید و یا کاهشِ قدرتِ قراردادی مشترکین موجود صادر می شود و متضمّن حق استفاده از ظرفیت معینی از برق برای دارندۀ آن است.

بند نه

عضو اتاق پایاپای: کارگزار، کارگزار/ معامله‌گر و هر شخص حقوقی دیگری است که تحت این عنوان مطابق دستورالعمل پذیرش اعضاء در اتاق پایاپای، به عنوان عضو اتاق پایاپای پذیرفته شده است.

بند ده

اعلامیه تسویه وجوه: سندی است که پس از تسویه معامله توسط اتاق پایاپای صادر و به کارگزار خریدار و فروشنده ارائه می‌شود.

بند یازده

امور تسویه: عبارت است از اقدامات لازم جهت تسویه معاملات از جمله واریز وجه قرارداد در تسویه نقدی، ارائه اسناد در تسویه خارج از پایاپای و تسویه با تضمین، واریز وجه قرارداد و یا ارائه اسناد در تسویه شرایطی و همچنین واریز کارمزدها و سایر کسورات مربوطه طبق مقررات.

بند دوازده

انفساخ: عبارت است از انحلال قهری قرارداد به گونه‌ای که قرارداد فاقد هرگونه آثاری می‌گردد.

بند سیزده

بستن موقعیت: ساقط شدن تعهد با اتخاذ یک موقعیت تعهدی جدید معکوس در مقابل موقعیت تعهدی باز مشتری است.

بند چهارده

به روزرسانی حساب‌ها: فرآیندی است که پس از پایان جلسه معاملات توسط اتاق پایاپای و به ترتیبی که در این دستورالعمل ذکر شده است، با هدف به روزرسانی وجوه تضمین انجام می‌شود.

بند پانزده

بورس: شرکت بورس انرژی (سهامی عام) است.

بند شانزده

بیانیه ریسک: فرمی است که پیش از آغاز معاملات در بازار مشتقه به امضای مشتری می‌رسد و حاکی از آگاهی کامل مشتری از ریسک معاملات مشتقه و پذیرش مقررات این بازار است. فرمت بیانیه ریسک به تصویب هیئت مدیرۀ بورس می‌رسد.

بند هفده

تسویه و پایاپای: فرآیندی است که طی آن حقوق و تعهدات طرفین معامله محاسبه و به ترتیبی که در این دستورالعمل ذکر شده است، تسویه می‌شود.

بند هجده

تسویه نهایی: تسویه نقدی یا تحویل فیزیکی دارایی پایه قرارداد آتی یا قرارداد سلف موازی استاندارد که طبق ضوابط این دستورالعمل انجام می‌شود.

بند نوزده

تسویه نقدی: تسویه نهایی قرارداد آتی به طور نقدی براساس آخرین قیمت تسویه روزانه یا قرارداد سلف موازی استاندارد به طور نقدی براساس قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی که منجر به سقوط تعهدات طرفین می‌شود.

بند بیست

تلورانس تحویل: عبارت است از مقدار مجاز تفاوت میزان کالای تحویلی نسبت به کالای معامله شده که توسط هیأت پذیرش بورس تعیین و در قالب امیدنامه منتشر می‌گردد.

بند بیست و یک

ثبت کالای عرضه‌کننده: عبارت است از ثبت کالا و عرضه‌کننده آن و همچنین در صورت تفاوت عرضه‌کننده و تولیدکننده، ثبت اطلاعات تولیدکننده کالا.

بند بیست و دو

حداقل وجه تضمین: نسبتی از وجه تضمین اولیه قراداد آتی است که کاهش موجودی حساب وجوه تضمین به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود.

بند بیست و سه

حساب بستانکاران موقت: حسابی است که جهت واریز خسارت ناشی از فسخ یا انفساخ معامله یا تأخیر در تسویه و تحویل طبق ضوابط این دستورالعمل توسط اتاق پایاپای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بند بیست و چهار

حساب تسویه: حساب یا حساب‌های بانکی که اتاق پایاپای و نیز هر یک از اعضاء جهت دریافت‌ها، پرداخت‌ها و کسورات مربوط به معاملات کالا یا اوراق بهادار قابل معامله به نام خود افتتاح می‌نمایند.

بند بیست و پنج

حساب وجوه تضمین: حساب بانکی است که توسط هر یک از اعضاء جهت نگهداری وجوه تضمین معاملات آتی افتتاح می‌شود.

بند بیست و شش

حوادث غیرمترقبه (فورس ماژور): حوادثی است خارجی، غیرقابل اجتناب و غیرقابل پیش‌بینی که در نتیجه وقوع آن متعهد اعم از خریدار و فروشنده قادر به انجام تعهد خود نباشند.

بند بیست و هفت

حواله خرید کالا: سندی است که توسط کارگزار فروشنده یا فروشنده به اتاق پایاپای ارائه می‌شود. این سند توسط فروشنده یا کارگزار فروشنده حسب مورد طبق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، به نام خریدار صادر می‌شود و خریدار می‌تواند با ارائه آن به فروشنده، کالای خریداری شده را تحویل گیرد.

بند بیست و هشت

دوره تحویل قراردادهای آتی: دوره‌ای است که پس از آخرین روز معاملاتی آغاز و تا انتهای ماه قرارداد آتی ادامه دارد و طی آن تسویه نهایی انجام می‌شود.

بند بیست و نه

زمان تحویل: مدت زمانی است که در آن، کالای موضوع قرارداد طبق زمان‌های تعیین شده در اطلاعیه عرضه و مهلت‌های مقرر در این دستورالعمل تحویل داده می‌شود.

بند سی

سقف اعتباری: حداکثر ارزش معاملاتی است که متناسب با تضامین ارائه شده برای هر عضو اتاق پایاپای، توسط هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین و ابلاغ می‌شود.

بند سی و یک

سقف مجاز عرضه: حداکثر میزان مجاز عرضه توسط هر عرضه‌کننده است که براساس تضامین تودیعی وی نزد اتاق پایاپای طبق مقررات توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین می‌شود.

بند سی و دو

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سهامی عام) است.

بند سی و سه

صندوق ضمانت تسویه (صندوق تضمین): صندوقی است که به منظور تضمین تسویه وجوه ناشی از انجام معاملات، در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ایجاد می‌شود. ضوابط تشکیل و فعالیت این صندوق به پیشنهاد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به تصویب هیأت مدیرۀ سازمان خواهد رسید.

بند سی و چهار

صورت وضعیت حساب: گزارشی از وضعیت حساب معاملات هر عضو اتاق پایاپای است که طبق ضوابط این دستورالعمل توسط اتاق پایاپای به تفکیک هر عضو صادر و به وی اعلام می‌شود.

بند سی و پنج

گواهی آمادگی تحویل: سندی است که از سوی خریدار و فروشنده قرارداد آتی و به منظور آگاهی اتاق پایاپای از آمادگی وی جهت تحویل کالا در قالب فرم‌های بورس ارائه می‌گردد.

بند سی و شش

گواهینامه انجام معامله: سندی کاغذی یا الکترونیکی است که پس از قطعی شدن معامله، توسط بورس صادر و برای اتاق پایاپای ارسال می‌گردد.

بند سی و هفت

قیمت اعمال: قیمت توافقی خریدار و فروشنده در اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه است که در مشخصات قرارداد قید می‌گردد.

بند سی و هشت

قیمت تسویه روزانه: قیمتی است که پس از آخرین جلسه معاملات هر روز به منظور به‌روزرسانی حساب‌ها توسط بورس محاسبه و اعلام می‌شود.

بند سی و نه

وجه تضمین: وجهی است که از طرفین قرارداد آتی برای جلوگیری از امتناع از انجام قرارداد آتی، در قالب شرط ضمن عقد، دریافت می‌شود.

بند چهل

وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی است که برای تضمین ایفای تعهدات متناسب با موقعیت‌های تعهدی باز دریافت می‌شود که میزان آن در مشخصات هر قرارداد آتی تعیین می‌شود.

بند چهل و یک

وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی است که بعد از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود.

بند چهل و دو

وجه تضمین اضافی: میزان افزایش در وجه تضمین اولیه است که با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات سطح قیمت متناسب با موقعیت تعهدی باز از مشتری اخذ می‌شود.

 بخش دو – عضویت در اتاق پایاپای

فصل یک – شرایط عضویت

ماده دو

شرکت‌‌های کارگزاری دارای مجوز از سازمان که در بورس پذیرفته شده اند در صورت احراز شرایط عضویت در اتاق پایاپای، عضو اتاق پایاپای محسوب می‌شوند. عضویت سایر اشخاص حقوقی در اتاق پایاپای حسب ضوابط مصوب سازمان امکان پذیر خواهد بود.

تبصره

ضوابط نحوه عضویت اعضاء در اتاق پایاپای با پیشنهاد هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، به تصویب هیأت مدیرۀ سازمان می‌رسد.

ماده سه

عضو اتاق پایاپای موظف است موافقت‌نامه عضویت در اتاق پایاپای را امضاء نموده و حق عضویت خود را طبق مقررات به شرکت سپرده گذاری مرکزی پرداخت نماید.

تبصره

میزان حق عضویت اتاق پایاپای توسط هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در چارچوب سقف‌های مصوب هیأت مدیرۀ سازمان بصورت سالانه تعیین می‌گردد.

ماده چهار

عضو اتاق پایاپای مکلف است اطلاعات زیر را به ترتیبی که مشخص شده است به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارائه نماید:

بند یک

هر نوع مجازات یا وضعیتی که موجب ممنوعیت عضو اتاق پایاپای و یا مدیرعامل و یا هر یک از اعضای هیأت مدیره اشخاص حقوقی عضو اتاق پایاپای از تصرف در اموال و یا محرومیت از انجام معاملات می‌شود (از قبیل ورشکستگی، توقیف اموال یا منع شرکت در معاملات ویژه)

بند دو

 تغییرات ثبتی عضو اتاق پایاپای اعم از تغییر در مدیران، اقامتگاه شرکت و سایر موارد پس از ثبت تغییرات

بند سه

سایر اطلاعات مورد درخواست از اعضاء اتاق پایاپای طبق مصوبات هیأت مدیرۀ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

تبصره

نقض مقررات فوق تخلف محسوب شده و موضوع توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی جهت رسیدگی به مرجع رسیدگی به تخلفات ارجاع خواهد شد.

ماده پنج

در صورت وقوع هر یک از موارد ذیل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی براساس ضوابط مربوط به عضویت نسبت به تعلیق عضویت اعضاء تا زمان رفع دلایل تعلیق اقدام و موضوع را فوراً به سازمان و بورس اطلاع می‌دهد. بورس باید از انجام معامله اشخاصی که عضویت ایشان نزد اتاق پایاپای تعلیق شده است، جلوگیری نماید:

بند یک

عدم ارائه تضامین و سپرده‌ها طبق مقررات

بند دو

عدم ایفای تعهدات مالی اعم از پرداخت مبلغ معامله، کارمزدها، جریمه‌ها و خسارات مترتبه طبق مقررات

تبصره

در صورت تداوم تعلیق عضویت بیش از پنج روز کاری، پرونده عضو توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به کمیته رسیدگی به تخلفات ارجاع می‌شود.

ماده شش

در صورتی که عضو اتاق پایاپای تعهدات خود را ظرف مهلت مقرر ایفا ننماید، اتاق پایاپای می‌تواند یک یا تمام اقدامات زیر را حسب مورد بصورت مجزا یا تواماً انجام دهد:

بند یک

توقف موقت فعالیت عضو اتاق پایاپای و اعلام به بورس جهت جلوگیری از تداوم معاملات وی

بند دو

تامین تعهدات از سپرده‌ها و تضامین عضو نزد اتاق پایاپای

بند سه

تامین تعهدات از محل وجوه صندوق تضمین طبق مقررات مربوطه

فصل دو – حساب اعضاء

ماده هفت

حساب‌های مورد استفاده توسط اتاق پایاپای شامل حساب تسویه، حساب وجوه تضمین و حساب بستانکاران موقت می‌باشد. استفاده از سایر حساب‌ها با تصویب هیئت مدیرۀ شرکت سپرده گذاری مرکزی امکان پذیر می‌باشد. 

تبصره

فعالیت اعضا یا مشتریان حسب مورد، در هریک از بازارهای بورس منوط به افتتاح حساب‌های بانکی لازم توسط آنها جهت انجام معاملات در بازار مربوطه خواهد بود. بانک یا بانک‌های مورد نظر و نحوۀ افتتاح حساب توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام خواهد شد.

ماده هشت

به منظور انجام امور تسویه، هر عضو اتاق پایاپای موظف است حساب تسویه را طبق شرایطی که اتاق پایاپای مشخص می‌کند، افتتاح نماید.

تبصره

اتاق پایاپای حق نظارت، دریافت گزارش نقل و انتقالات و به عنوان وکیل عضو اتاق پایاپای حق برداشت از حساب یاد شده به منظور انجام عملیات تسویه و پایاپای از جمله برداشت وجوه معامله، خسارات، کارمزدها و انجام سایر وظایفی که طبق مقررات بر عهده اتاق پایاپای می‌باشد را خواهد داشت.

ماده نه

 هر عضو اتاق پایاپای باید جهت انجام معاملات آتی، حسابی جداگانه تحت عنوان حساب وجوه تضمین نزد بانکی که بدین منظور توسط اتاق پایاپای معرفی می‌شود، افتتاح نماید. در زمان افتتاح حساب، عضو ضمن سلب حق برداشت از خود اباحه تصرف در حساب مذکور را جهت انجام عملیات به‌‌روزرسانی حساب‌ها، مطابق مقررات این دستورالعمل به اتاق پایاپای خواهد داد.

فصل سه – تضامین و سپرده ها

ماده ده

کلیه اعضای اتاق پایاپای مکلفند جهت تضمین ایفای تعهداتشان نزد اتاق پایاپای، تضامین لازم را به صورت نقدی، ضمانت‌نامه بانکی (بدون قید و شرط)‌ یا اوراق مشارکت تودیع نمایند. ضوابط اخذ و همچنین سایر تضامین مورد قبول توسط هیأت مدیرۀ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین می‌شود.

ماده یازده

جهت عرضه کالا در بازار فیزیکی و همچنین عرضه اولیه اوراق بهادار قابل معامله، عرضه کنندگان مکلف به تودیع تضامین لازم طبق ضوابط تضمین مصوب هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌باشند..

ماده دوازده

انجام معاملات قرادادهای آتی در بورس، مستلزم تودیع وجوه تضمین حسب ضوابط این دستورالعمل می‌باشد. وجوه تضمین موضوع قراردادهای آتی شامل وجه تضمین اولیه، وجه تضمین جبرانی، و وجه تضمین اضافی است.

تبصره

وجوه تضمین مورد استفاده در سایر اوراق بهادار قابل معامله حسب دستورالعمل‌های مربوطه تعریف و ابلاغ می‌گردد.

 بخش سه – اقدامات قبل از معامله

فصل یک – ثبت کالا و اوراق بهادار قابل معامله

ماده سیزده

کلیۀ کالاها یا اوراق بهادار قابل معامله پذیرفته شده در بورس قبل از شروع معامله، باید به ترتیبی که در این فصل از دستورالعمل ذکر شده است نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ثبت شوند.

ماده چهارده

ثبت کالای عرضه‌کننده پذیرفته شده در بازار فیزیکی بورس قبل از اولین عرضۀ کالای مذکور به شرح زیر صورت می‌پذیرد:

بند یک

کارگزار عرضه‌کننده اقدام به ارائه مستندات زیر جهت ثبت کالای عرضه‌کننده به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌نماید:

 -تقاضای کتبی عرضه‌کننده

 -تأییدیه کتبی بورس مبنی بر پذیرش کالا و عرضه‌کننده آن

 -نام، نوع و سقف عرضه کالا

بند دو

درصورت وجود محدودیت های قانونی در خصوص مجاز بودن اشخاص به عرضه یا میزان سقف عرضۀ مجاز توسط ایشان، مراتب مطابق اعلام بورس توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اعمال می گردد.

بند سه

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی براساس اطلاعات مندرج در تقاضای عرضه‌کننده و اطلاعات بند ۲ این ماده حسب مورد، اقدام به تعیین تضامین لازم جهت عرضۀ عرضه‌کننده طبق ضوابط تضمین نموده و میزان تضامین را به کارگزار اعلام می‌نماید.

بند چهار

عرضه‌کننده تضامین لازم را از طریق کارگزار نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تودیع می‌نماید.

بند پنج

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی حداکثر یک روز کاری پس از تودیع تضامین، اقدام به ثبت کالای عرضه‌کننده جهت عرضه در بورس نموده و موضوع را به کارگزار و بورس اعلام می‌نماید.

تبصره یک

حذف شد.

تبصره دو

تضامین دریافتی از عرضه‌کننده براساس میزان عرضه اعلامی وی در زمان ثبت کالای عرضه‌کننده بوده و مبنای سقف مجاز عرضه وی خواهد بود. در صورتیکه عرضه‌کننده تمایل به افزایش سقف مذکور داشته باشد، باید درخواست خود را که به تایید بورس رسیده است، از طریق کارگزار به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارائه دهد تا در صورت افزایش تضامین، سقف مجاز عرضه وی را افزایش یابد.

ماده پانزده

ثبت قراردادها و اوراق بهادار قابل معامله در بورس و عرضه کنندگان مجاز آن در بازار مربوطه، حسب مورد قبل از عرضۀ اولیه اوراق بهادار مذکور و یا قبل از گشایش نماد به شرح زیر صورت می‌پذیرد:
۱- کارگزار عرضه کننده اقدام به ارائۀ مستندات زیر جهت ثبت اوراق بهادار قابل معامله به شرکت سپرده گذاری مرکزی می نماید:
الف- تقاضای کتبی ناشر یا صادرکننده
ب- تأییدیه کتبی بورس مبنی بر پذیرش و ثبت اوراق بهادار به همراه مشخصات قرارداد و امیدنامه
ج- تصویر مجوز سازمان مبنی بر ثبت یا معافیت از ثبت اوراق بهادار
د- اسامی دارندگان اوراق بهادار در تاریخ درج در فهرست نرخ‌های بورس که به تأیید صاحبان امضای مجاز آن ها رسیده است، به همراه فرمت الکترونیکی تعیین شده از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی
ه- نوع و تعداد اوراق بهادار
و- فرم ثبت و سپرده گذاری طبق فرمت اعلامی شرکت سپرده گذاری مرکزی
ز- اخذ تاییدیه از مراجع ذیصلاح در صورت لزوم
ح- سایر اطلاعات مورد نیاز حسب درخواست بورس و شرکت سپرده گذاری مرکزی 
۲- در صورت وجود محدودیت ها و ممنوعیت های قانونی درخصوص مجاز بودن اشخاص به عرضه یا میزان سقف عرضۀ مجاز توسط ایشان، مراتب مطابق اعمال بورس توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اعمال می شود.

تبصره یک

در صورت عرضه مداوم یک کالا که تنها تفاوت در سررسید تحویل موجب تفاوت نماد است، انجام اقدامات موضوع این ماده قبل از اولین عرضه صورت پذیرفته و در عرضه‌های بعدی ضرورت ندارد.

تبصره دو

حذف شد.

ماده شانزده

ثبت کالا و اوراق بهادار قابل معامله صرفاً در صورت تکمیل مدارک و مستندات موضوع مواد ۱۴ و ۱۵ این دستورالعمل، انجام می‌شود. مسئولیت صحت، دقت و کامل بودن اطلاعات ارائه شده به عهده کارگزار عرضه‌کننده میباشد و اتاق پایاپای مسئولیت درج صحیح اطلاعات فوق را بر عهده خواهد داشت.

ماده هفده

ثبت قراردادهای آتی پذیرفته شده در بورس حداقل تا قبل از اولین روز معاملاتی با نامه بورس مبنی بر درخواست ثبت قرارداد پذیرفته شده به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، انجام می‌شود.

ماده هجده

واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه سپرده گردیده و مشخصات سرمایه‌گذاران، تعداد و نوع واحدهای سرمایه‌گذاری در مالکیت ایشان و همچنین معامله و تمامی نقل و انتقالات واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز و عادی نزد این شرکت به ثبت می رسد. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، عملیات پایاپای واحدهای سرمایه گذاری صندوق و تسویه وجوه ناشی از معاملات و انتقال مالکیت آن را بر عهده دارد.

فصل دو – ضوابط اخذ کد معاملاتی

ماده نوزده

جهت خرید و فروش کالا یا اوراق بهادار قابل معامله در بورس اخذ کد معاملاتی الزامیست. جهت اخذ کد معاملاتی، مشتری باید درخواست کتبی خود را به همراه مدارک زیر به کارگزار ارائه نماید:
۱. مدارک و مستندات لازم جهت احراز هویت مشتری که در فصل پنجم دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی (مصوب شورای عالی بورس) برشمرده شده است.
۲. قرارداد تکمیل شده مشتری و کارگزار مطابق فرمت ابلاغی سازمان
۳. مدارک، مجوزها و مستندات مثبته در خصوص فعالیت مشتری حسب در خواست شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

تبصره یک

در خصوص معاملات بازار مشتقه علاوه بر موارد ذکر شده در این ماده تکمیل، تأیید و امضای فرم بیانیه ریسک توسط مشتریان جهت اخذ کد معاملاتی الزامیست.

تبصره دو

کلیه مدارک تکمیل شده توسط کارگزار یا سایر مراجع ذی‌صلاح حسب اعلام سازمان، کنترل و ضمن تطبیق با اصل آن مبنای صدور کد معاملاتی مشتری قرار می‌گیرد.

تبصره سه

مسوولیت احراز هویت طبق مقررات، بر عهده کارگزار می‌باشد.

ماده بیست

کد معاملاتی صادره جهت خرید یا فروش در تمامی بازارها می‌تواند شامل محدودیت‌هایی در خصوص حجم مجاز خرید یا فروش باشد. در این صورت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی براساس اطلاعات دریافتی از کارگزار و اعلام بورس حسب مورد، نسبت به تعیین میزان مجاز خرید یا فروش هر کد معاملاتی براساس ضوابط مربوطه اقدام و شرایط مذکور را در کد معاملاتی مشتری لحاظ می‌نماید.

تبصره یک

ضوابط حاکم بر تعیین محدودیت‌های خرید یا فروش کدهای معاملاتی، از سوی بورس به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام می‌شود.

تبصره دو

کلیه کارگزاران باید در زمان ثبت سفارش مشتریان، محدودیت‌هایی که توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی برای هر کد معاملاتی منظور می‌شود را رعایت نمایند.

فصل سه – کنترل های پیش از عرضه

ماده بیست و یک

در خصوص معاملات تمام الکترونیکی تمامی بازارها، اقدامات پیش از عرضه از جمله انتشار اطلاعیه عرضه و ثبت میزان مجاز عرضه برای عرضه‌کنندگان در زمان ثبت کالا یا اوراق بهادار قابل معامله نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و قبل از شروع معاملات یک نماد معاملاتی انجام خواهد شد.

ماده بیست و دو

در صورتی که مستندات و مدارک موضوع ماده ۱۹ این دستورالعمل طی مهلت مقرر و بصورت کامل به اتاق پایاپای ارائه گردد، اتاق پایاپای موظف است پس از بررسی رعایت ضوابط مربوط به تعهدات، تضامین و سایر مقررات مربوطه، حداکثر تا ساعت ۱۵/۳۰ همان روز مراتب موافقت یا عدم موافقت خود را در خصوص عرضه، به بورس اعلام نماید.

ماده بیست و سه

در خصوص معاملات تمام الکترونیکی بازار فیزیکی و قراردادهای سلف موازی استاندارد اقدامات پیش از عرضه از جمله انتشار اطلاعیه عرضه و ثبت میزان مجاز عرضه برای عرضه‌کنندگان در زمان ثبت کالا یا اوراق بهادار قابل معامله نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و قبل از شروع معاملات یک نماد معاملاتی انجام خواهد شد.

تبصره یک

در صورتی که پس از ثبت کالا یا اوراق بهادار قابل معامله، عرضه‌کننده درخواست ایجاد یا افزایش میزان دارایی ثبت شده را نماید، باید درخواست خود را از طریق کارگزاران به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارائه ‌نماید. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی درخواست عرضه‌کننده را بررسی نموده و در صورتی که براساس ضوابط یا تایید مراجع ذی صلاح حسب مورد، امکان ایجاد یا افزایش دارایی وجود داشته باشد، پس از اخذ تضامین لازم اقدام به ثبت دارایی جدید می‌نماید. دارایی‌ ثبت شده از روز کاری بعد از ثبت، قابل معامله خواهد بود.

تبصره دو

پس از ثبت کالا یا اوراق بهادار قابل معامله، بورس می تواند بعد از انجام بررسی های لازم، حسب اعلام مراجع ذیصلاح به دلیل مسائل فنی مراتب کاهش سقف عرضه مجاز یک یا چند عرضه‌کننده را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام نمایند. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در صورتی که میزان دارایی عرضه‌کننده در پایان روز اعلام، بزرگتر یا مساوی مقدار اعلامی باشد، اقدام به کاهش دارایی ثبت شده به میزان اعلامی خواهد نمود. در صورتی که مقدار دارایی باقیمانده کمتر از میزان کاهش درخواستی باشد، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، دارایی عرضه‌کننده را صفر کرده و مسئولیتی در قبال بخش اعمال شده نخواهد داشت.

 بخش چهار – تسویه و پایاپای معاملات

فصل یک – ضوابط عمومی

ماده بیست و چهار

اتاق پایاپای در پایان هر روز معاملاتی براساس معاملات کارگزاران، گزارش تسویه معاملات را به عضو مربوطه ارائه می‌دهد. این گزارش مشتمل بر اطلاعات زیر می‌باشد:

بند الف

اطلاعیه در خصوص پایاپای روزانه عضو اتاق پایاپای

۱. روز انجام معامله

۲. نام و کد عضو اتاق پایاپای

۳. شماره اطلاعیه

۴. اقلام بدهکار و بستانکار عضو اتاق پایاپای

۵. تاریخ تسویه و شرایط تسویه

۶. وجوهی که اتاق پایاپای باید به هر کارگزار عضو اتاق پایاپای پرداخت یا از او دریافت کند.

بند ب

اطلاعیه در خصوص هریک از معاملات به صورت جداگانه:

۱. تاریخ و ساعت انجام معامله

۲. نام و کد مشتری

۳. شناسه معامله

۴. اقلام بدهکار و بستانکار مشتری

۵. تاریخ تسویه

۶. اطلاعات معامله به تفکیک قرارداد حسب مورد

ماده بیست و پنج

اعضای اتاق پایاپای مکلفند براساس اطلاعیه تسویه موضوع ماده ۲۲ این دستورالعمل نسبت به تسویه وجوه معاملات طی مهلت تسویه اقدام نمایند.

ماده بیست و شش

در صورتی که امور تسویه هر معامله به طور کامل توسط کارگزار خریدار انجام شده باشد، اتاق پایاپای اقدام به صدور اعلامیه تسویه وجوه آن معامله می‌نماید.

ماده بیست و هفت

در صورتی که طبق اعلام بورس در اطلاعیه عرضه، واحد پولی قیمت و واحد پولی مبنای تسویه با یکدیگر متفاوت باشند، اتاق پایاپای وجه مورد نیاز جهت تسویه را براساس نرخ تسعیر واحد پولی تسویه نسبت به واحد پولی قیمت، تعیین می‌نماید.

تبصره یک

مرجع یا مراجعی را که براساس اعلام آن نرخ تسعیر واحد پولی مبنای تسویه مشخص می‌گردد، توسط هیأت مدیره بورس تعیین و در اطلاعیه عرضه به صورت دقیق و شفاف مشخص گردد.

تبصره دو

در این حالت کارمزدهای انجام معامله و کسورات قانونی براساس ریال دریافت می‌شود.

ماده بیست و هشت

انواع روش‌های تسویه معاملات به شرح زیر می‌باشد:

بند یک

تسویه نقد: در این روش وجه قرارداد ظرف مهلت تسویه به صورت نقدی توسط کارگزار خریدار به حساب تسویه واریز می‌گردد.

بند دو

تسویه خارج از پایاپای: در این روش ظرف مهلت تسویه، سند تسویه خارج از پایاپای طبق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به تائید فروشنده و کارگزار فروشنده رسیده و به همراه سایر مستندات لازم توسط کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارائه می‌شود. 

بند سه

تسویه با تضمین: تسویه‌ای که با ضمانت‌نامه بانکی یا از طریق گشایش اعتبار اسنادی انجام می‌شود.

بند چهار

تسویه شرایطی: در این روش تسویه از طریق واریز وجه نقد، ارائه فرم خارج از پایاپای، ارائه ضمانتنامه بانکی، ارائه اعتبار اسنادی یا ترکیبی از موارد مذکور انجام می‌شود.

تبصره یک

در تسویه معاملات به هر یک از روش‌های فوق، کارمزدها، مالیات‌های متعلقه و خسارت‌های تعیین شده در این دستورالعمل باید به صورت نقد و طی مهلت‌های مقرر در این دستورالعمل به حساب اتاق پایاپای واریز شود.

تبصره دو

ارائه سند تسویه خارج از پایاپای به اتاق پایاپای به منزلۀ تایید تسویه و احراز اسناد مربوطه توسط فروشنده و همچنین کارگزاران خریدار و فروشنده می‌باشد و طی این سند فروشنده به دریافت ثمن معامله اقرار می‌نماید.

تبصره سه

روش تسویه معامله باید در اطلاعیه عرضه قید گردد. پس از انتشار اطلاعیه عرضه فقط تغییر روش‌ تسویه خارج از پایاپای به روش تسویۀ نقد یا تغییر روش تسویۀ با تضمین به روش تسویه نقد با درخواست خریدار و موافقت اتاق پایاپای امکان‌پذیر است.

تبصره چهار

حسب اعلام در اطلاعیه عرضه، قرارداد نقدی و سلف می‌تواند صرفاً به روش نقد و یا خارج از پایاپای تسویه شود. تسویه قرارداد نسیه علاوه بر دو روش فوق به روش تسویه با تضمین نیز امکان‌پذیر است.

ماده بیست و نه

فرآیند اجرایی تسویه معاملات با ارزهای مختلف، مطابق ضوابطی است که به تصویب هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌رسد.

ماده سی

مهلت تسویه معاملات قراردادها در رینگ داخلی سه روز کاری و در رینگ بین‌المللی پنج روز کاری بعد از روز معامله است.

تبصره

تسویه قراردادهای کشف پریمیوم در دو مرحله علی الحساب و نهایی انجام می‌شود. روز تسویه علی الحساب و روز تسویه نهایی در اطلاعیه عرضه قید می‌گردد.

ماده سی و یک

انجام امور تسویه معاملات به شرح زیر می‌باشد:

بند یک

معاملاتی که به روش نقد تسویه می‌شوند: واریز وجه قرارداد، کارمزدها و کسورات و حسب مورد ثبت تسویه توسط کارگزار 

بند دو

معاملاتی که به روش خارج از پایاپای تسویه می‌شوند: ارایه سند تسویه خارج از پایاپای مطابق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و مستندات ضمیمه آن و واریز کارمزدها، کسورات و پیش‌پرداخت معامله در صورت وجود

بند سه

معاملاتی که به روش تسویه با تضمین تسویه می‌شوند: ارایه ضمانت‌نامه، سند اعتبار اسنادی و سایر مستندات مطابق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به همراه واریز کارمزدها و کسورات

بند چهار

معاملاتی که به روش شرایطی تسویه می‌شوند: واریز وجه قرارداد، ارائه سند تسویه خارج از پایاپای، ارائه ضمانتنامه بانکی، سند اعتبار اسنادی حسب مورد یا سایر مستندات و طبق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به همراه واریز کارمزدها و کسورات بر اساس زمان‌بندی اعلامی در اطلاعیه عرضه.

تبصره یک

در صورتی که در معاملات نسیه و طبق اعلام فروشنده در اطلاعیه عرضه، بخشی از ثمن معامله به صورت نقدی به عنوان پیش‌پرداخت تعیین شده باشد، کارگزارخریدار مکلف است حداکثر تا پایان مهلت تسویه و همزمان با ارائه اسناد موضوع این ماده، وجه پیش‌پرداخت را واریز نماید.

تبصره دو

در صورت تاخیر یا عدم انجام امور تسویه از سوی خریدار تا روز علی الحساب یا روز تسویه نهایی مطابق مواد ۳۳ و ۳۴ این دستورالعمل خواهد شد.

تبصره سه

در صورتی که در اطلاعیه عرضه امکان تسویه با تاخیر از خریدار سلب شده باشد، عدم انجام امور تسویه تا پایان روز تسویه نهایی منجر به انفساخ معامله حسب شرایط موضوع ماده ۳۴ این دستورالعمل خواهد شد.

فصل دو – ضوابط عمومی تسویه معاملات طرح حضوری

ماده سی و دو

پس از صدور اعلامیه تسویه وجوه، کارگزار فروشنده یا فروشنده حسب اعلام در اطلاعیه عرضه، حواله خرید کالا را طبق ضوابط این دستورالعمل صادر می‌نماید.

ماده سی و سه

در معاملات بازار فیزیکی، کارگزار فروشنده یا فروشنده حسب اعلام در اطلاعیه عرضه مکلف است حداکثر تا پایان روز کاری انجام امور تسویه، بر اساس مستندات ارائه شده از سوی کارگزار خریدار، نسبت به صدور حواله خرید کالا و ارائه آن به اتاق پایاپای اقدام نماید.

تبصره

کارگزار خریدار مکلف است اطلاعات لازم جهت صدور حواله خرید کالا را تا زمان انجام امور تسویه ارائه نماید. در هر صورت کارگزار فروشنده یا فروشنده حسب اعلام در اطلاعیه عرضه، در مهلت مقرر در این ماده براساس اطلاعات ارائه شده توسط کارگزار خریدار، اقدام به صدور حواله خرید کالا خواهد نمود.

ماده سی و چهار

اتاق پایاپای پس از صدور حواله خرید کالا توسط کارگزار فروشنده یا فروشنده حسب اعلام در اطلاعیه عرضه، نسبت به واریز وجوه مربوط و کارمزدها به حساب ذینفعان اعم از فروشنده، بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سازمان و کارگزاران طرف معامله و همچنین ارایه حواله خرید کالا به کارگزار خریدار اقدام می‌نماید.

تبصره

در صورت بروز اشکالات فنی یا عملیاتی از جمله محدودیت‌های شبکه بانکی واریز وجوه موضوع این ماده حداکثر تا یک روز کاری پس از صدور حوالۀ خرید کالا بلامانع است. اتاق پایاپای باید مستندات مربوط به اشکالات فنی یا عملیاتی را در سوابق خود نگهداری و حسب درخواست سازمان، آن را ارائه نماید. به هر ترتیب کارگزاران موظف به تسویه در مهلت‌های مقرر در این دستورالعمل می‌باشند و شرایط موضوع این تبصره صرفاً شامل اتاق پایاپای می‌باشد.

ماده سی و پنج

در صورتی که انجام امور تسویه با تأخیر و حداکثر تا ۵ روز کاری پس از مهلت تسویه انجام شود، کارگزار خریدار به ازای هر روز تأخیر موظف به پرداخت ۰/۲۵ درصد ارزش معامله می‌باشد. این مبلغ باید در هنگام تسویه به صورت یکجا به حساب بستانکاران موقت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و به نفع فروشنده واریز شود. پرداخت این وجه به فروشنده، از طریق کارگزار فروشنده و پس از کسر تعهدات فروشنده در مقابل اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.

تبصره

مبنای محاسبه جرایم تأخیر موضوع این ماده، زمان و تاریخی است که اعلامیه تسویه وجوه توسط اتاق پایاپای صادر شده است.

ماده سی و شش

چنانچه کارگزار خریدار تا پایان ۵ روز کاری پس از مهلت تسویه امور تسویه را انجام ندهد، معامله وی منفسخ گردیده و کارگزار خریدار مکلف است ۵ درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به همراه سایر هزینه‌های مصوب اعم از دو سر کارمزد بورس، کارمزد کارگزار خریدار و فروشنده، دو سرکارمزد تسویه و دو سر حق نظارت سازمان، پرداخت نماید. خسارت انفساخ معامله باید حداکثر یک روز کاری پس از اعلام اتاق پایاپای و به صورت یکجا به نفع فروشنده و به حساب بستانکاران موقت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز شود. در صورت پرداخت جریمه‌های تأخیر معامله قبل از زمان انفساخ، کارگزار خریدار باید مابه‌التفاوت خسارت انفساخ و خسارت تأخیر پرداخت شده را به حساب بستانکاران موقت پرداخت نماید. پرداخت خسارت انفساخ به فروشنده از طریق کارگزار فروشنده و پس از کسر تعهدات فروشنده در مقابل اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.

ماده سی و هفت

پرداخت خسارت‌های ذکر شده و سایر هزینه‌های مصوب در مواد ۳۳ و ۳۴ این دستورالعمل توسط کارگزار خریدار، از محل پیش پرداخت خریداران صورت می‌گیرد. در صورت عدم دریافت پیش پرداخت از خریداران، کارگزار خریدار رأساً مکلف به پرداخت خسارت‌ها و سایر هزینه‌های مصوب در مواد مذکور می‌باشد. به هر ترتیب مسئولیت واریز وجوه یاد شده، به عهده کارگزار خریدار است.

تبصره

در صورتی که فروشنده تسویه خارج از پایاپای معامله توسط خریدار یا خریداران خاصی را بپذیرد، واریز پیش پرداخت خرید و خسارت موضوع ماده ۳۴ این دستورالعمل توسط خریدار الزامی نخواهد بود. در این حالت هزینه‌های مصوب موضوع ماده ۳۴ دستورالعمل از محل وثایق یا مطالبات فروشنده نزد اتاق پایاپای تأمین می‌گردد.

ماده سی و هشت

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در دوره‌های سه ماهه نسبت به بررسی دلایل و عوامل انفساخ معاملات اقدام و براساس آن محدودیت‌هایی را برای معاملات مشتریان یا کارگزارانی که فعل یا ترک فعل آنان منجر به انفساخ معامله شده است، وضع و جهت اجرا به بورس اعلام می‌نماید. ضوابط اجرایی موضوع این ماده توسط هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تصویب می‌شود.

ماده سی و نه

در معاملاتی که تمام یا بخشی از وجه معامله با روش تسویه با تضمین تسویه می‌گردد، مسئولیت اتاق پایاپای صرفاٌ تا گشایش اعتبار اسنادی یا ارائه ضمانت‌نامه بانکی در مهلت‌های مقرر در این دستورالعمل می‌باشد و هرگونه شرط لازم از سوی فروشنده جهت ایفای تعهدات بعدی خریدار باید در اعتبار اسنادی یا ضمانت‌نامه بانکی پیش‌بینی و قید ‌گردد.

تبصره

کارگزار خریدار مکلف است پس از گشایش اعتبار اسنادی یا ارائه ضمانت نامه بانکی توسط خریدار مطابق شرایط اطلاعیه عرضه، پیش پرداخت دریافتی از خریدار را پس از کسر هزینه‌ها و خسارت‌های موضوع این دستورالعمل، به خریدار مسترد نماید.

ماده چهل

در معاملات کشف پریمیوم مبلغ پیش دریافت و اسنادی که لازم است جهت تسویه معامله ارائه شود، در اطلاعیه عرضه قید می‌گردد.

فصل سه – ضوابط اختصاصی تسویه معاملات تمام الکترونیکی بازار فیزیکی

ماده چهل و یک

تسویه معاملات تمام الکترونیکی در بازار فیزیکی به روش نقد انجام می‌شود. اعضای اتاق پایاپای معاملات مشتریان خود را بصورت خالص طی مهلت تسویه با اتاق پایاپای تسویه می‌نمایند.

فصل چهار – ضوابط اختصاصی تسویه معاملات سلف موازی استاندارد

ماده چهل و دو

تسویه وجوه معاملات اوراق بهادار قابل معامله طی مهلت تسویه به روش نقد انجام می‌شود.

تبصره

در صورتی که عرضه اولیه از روش حراج حضوری انجام شود، تسویه معاملات عرضه اولیه تابع ضوابط اختصاصی تسویه معاملات حراج حضوری خواهد بود. تسویه معاملات عرضه اولیه در روش حراج ناپیوسته و روش عرضه گسترده با قیمت ثابت و همچنین معاملات ثانویه اوراق بهادار قابل معامله تابع ضوابط این فصل دستورالعمل می‌باشند

ماده چهل و سه

در عرضه اولیه به روش عرضه گسترده با قیمت ثابت، پرداخت وجه معامله برای بخشی از عرضه اولیه که از طریق بانک انجام می‌شود، طبق ترتیباتی است که در مشخصات قرارداد ذکر شده است. تسویه این بخش از معامله با اتاق پایاپای می‌تواند با موافقت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی توسط کارگزار عامل عرضۀ گسترده، به صورت خارج از پایاپای انجام شود.

ماده چهل و چهار

معاملات اوراق بهادار قابل معامله پس از تائید بورس قطعی است و تسویه وجوه قراردادهای معامله شده طی مهلت تسویه مندرج در مشخصات قرارداد یا امیدنامه به صورت خالص توسط اعضای اتاق پایاپای انجام خواهد شد.

ماده چهل و پنج

تسویه معاملات مشتریان تحت نظارت ویا مدیریت شرکت مادر تخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) در صورت تایید بورس، ازطریق وجوه تحت مدیریت شرکت توانیر امکان پذیر است. تسویه معاملات فوق‌الذکر در چارچوب ضوابط این دستورالعمل و بر اساس رویۀ تخصیص وجوه اعلامی توسط شرکت توانیر، انجام خواهد شد. به هر ترتیب مسئولیت تسویه معاملاتی که با تعهد توانیر انجام می‌شود، با آن شرکت خواهد بود.

فصل پنج – ضوابط اختصاصی تسویه معاملات آتی

ماده چهل و شش

اتخاذ موقعیت تعهدی در بازار آتی مستلزم تودیع وجه تضمین طبق ضوابط این دستورالعمل است. در صورتی که اتخاذ موقعیت تعهدی جدید توسط کارگزار منجر به افزایش بیشینه موقعیت‌های تعهدی باز وی گردد، کارگزار باید به میزان افزایش بیشینه نسبت به تودیع وجه تضمین اولیه اقدام نماید.

ماده چهل و هفت

اتاق پایاپای می‌تواند وجه تضمین اضافی از کارگزاران دارنده موقعیت تعهدی باز اخذ کند. این وجه به تشخیص شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و طی مهلت اعلام شده از سوی اتاق پایاپای، باید توسط کارگزار پرداخت شود.

ماده چهل و هشت

مازاد موجودی حساب وجه تضمین کارگزار نسبت به وجه تضمین‌های اولیه با درخواست کارگزار طبق مقررات قابل پرداخت است. در این صورت اتاق پایاپای مازاد مذکور را حداکثر تا پایان روز کاری بعد قابل برداشت خواهد کرد.

ماده چهل و نه

کارگزار باید به‌منظور پوشش تعهدات خود در قبال اتاق پایاپای، وثیقه‌ای را تودیع نماید. ارزش و انواع وثایق مورد قبول و ضوابط تعیین و اخذ آن، توسط هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین می‌شود. اگر شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تشخیص دهد پس از بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد آتی، احتمال افزایش ریسک نوسان قیمت وجود دارد، می‌تواند از کارگزار درخواست افزایش وثیقه نماید. در مقابل کارگزار نیز باید نسبت به افزایش وثیقه اخذ شده از مشتری تا سقف تعیین شده در مشخصات قرارداد، اقدام و وثیقه موردنیاز را طی مهلت تعیین شده نزد اتاق پایاپای، تودیع نماید.

ماده پنجاه

دوره تسویه روزانه، پس از پایان جلسه معاملات آغاز شده و در پایان جلسه معاملات روز بعد خاتمه می‌یابد.

ماده پنجاه و یک

 اتاق پایاپای عملیات به روزرسانی حساب‌ کارگزاران را در پایان جلسه معاملات هرروز، به شرح زیر انجام می‌دهد:

بند یک

در مورد موقعیت‌های تعهدی باز منتقل شده از روز قبل، تفاوت ارزش بازار قرارداد آتی در روز معاملاتی جاری با ارزش بازار قرارداد آتی در روز معاملاتی قبل، محاسبه و اعمال می‌شود.

بند دو

در مورد موقعیت‌های تعهدی اتخاذ شده طی روز جاری، تفاوت ارزش بازار قرارداد آتی در روز معاملاتی جاری با ارزش معامله قرارداد آتی متناسب با نوع موقعیت تعهدی محاسبه و اعمال می‌شود. 

بند سه

به میزان جمع ارقام موضوع بندهای ۱و ۲ فوق، عملیات بروزرسانی حساب‌ها در خصوص موقعیت‌های تعهدی باز انجام می‌شود.

بند چهار

برداشت از حساب وجه تضمین کارگزار یا واریز به آن براساس خالص حساب وی با احتساب کارمزدهای مربوطه و کسورات قانونی انجام می‌شود.

بند پنج

اگر پس از انجام عملیات بند فوق، وجه تضمین اولیه کارگزار از حداقل وجه تضمین کمتر شود، اتاق پایاپای، اخطاریه افزایش وجه تضمین را حداکثر تا پایان ساعت کاری همان روز برای کارگزار ارسال می‌کند.

ماده پنجاه و دو

 اتاق پایاپای پس از اعلام قیمت تسویه روزانه تا پایان ساعات کاری همان روز، گزارشی را که حداقل مشتمل بر موارد زیر است، به اطلاع کارگزار می‌رساند:

بند یک

آخرین وضعیت موقعیت‌های تعهدی باز کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی

بند دو

معاملات انجام شده توسط کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی طی آن روز

بند سه

آخرین وضعیت میزان وجه تضمین کارگزار در حساب وجه تضمین

بند چهار

میزان وجه تضمین اولیه مورد نیاز کارگزار به تفکیک مشتری

بند پنج

کارمزدهای معاملاتی و سایر کسورات مصوب

ماده پنجاه و سه

نقل و انتقالات وجوه بین حساب‌های وجوه تضمین کارگزاران، براساس اعلام اتاق پایاپای، توسط بانک یا بانک‌های عامل تسویه انجام می‌شود.

ماده پنجاه و چهار

افزایش موقعیت‌های تعهدی باز برای کارگزاری که اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت کرده است، در صورت پرداخت وجه تضمین جبرانی یا بستن آن دسته از موقعیت‌های تعهدی باز مشتریانی که تعهدات وجه تضمین آنها ایفا نشده است، امکان‌پذیر است.

ماده پنجاه و پنج

کارگزار پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین باید تا قبل از پایان جلسه معاملات روز کاری بعد، وجه تضمین جبرانی را پرداخت کند و یا نسبت به بستن آن دسته از موقعیت‌های تعهدی باز که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است، اقدام نماید. چنانچه بستن موقعیت‌های تعهدی باز مربوطه طی جلسه معاملات علی رغم ورود سفارش با قیمت بازار توسط کارگزار امکان‌پذیر نباشد، بورس پس از اعلام اتاق پایاپای، در بازار جبرانی نسبت به بستن آن اقدام می‌کند. در این صورت کارگزار باید حداکثر تا نیم ساعت بعد از جلسه معاملات، فهرست آن دسته از موقعیت‌های تعهدی باز مشتریان را که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است، به اتاق پایاپای و بورس اعلام کند. بورس بر این اساس در بازار جبرانی، اقدام به بستن موقعیت‌های تعهدی باز مربوطه می‌کند.

ماده پنجاه و شش

عملیات به روزرسانی حساب مشتری توسط کارگزار به شرح زیر انجام می‌شود:

بند یک

پس از دریافت گزارش پایاپای موضوع ماده ۵۰ این دستورالعمل، محاسبات بندهای (۱) و (۲) ماده ۴۹ این دستورالعمل را در مورد حساب مشتری انجام می‌دهد و خالص وجوه پس از کسر کارمزد معامله به حساب مشتری منظور می‌گردد

بند دو

اگر پس از انجام عملیات فوق، وجه تضمین اولیه مشتری از حداقل وجه تضمین اولیه کمتر شود، کارگزار این موضوع را تا پیش از آغاز جلسه معاملات روز بعد به اطلاع مشتری می‌رساند.

بند سه

اگر مشتری تا یک ساعت پس از شروع جلسه معاملات روز بعد، از محل واریز وجوه یا بستن موقعیت‌های تعهدی باز، وجه تضمین خود را تا وجه تضمین اولیه افزایش ندهد، کارگزار باید راساً اقدام به بستن آن دسته از موقعیت‌های تعهدی باز مشتری که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است، نماید. اگر بستن موقعیت‌های تعهدی باز مربوطه تا پایان جلسه معاملات علی رغم ورود سفارش با قیمت بازار توسط کارگزار امکان‌پذیر نباشد، بورس پس از اعلام اتاق پایاپای، در بازار جبرانی نسبت به بستن موقعیت‌ها اقدام می‌کند. کارگزار باید حداکثر تا نیم ساعت بعد از جلسه معاملات، فهرست آن دسته از موقعیت‌های تعهدی باز مشتریان را که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است، به اتاق پایاپای و بورس اعلام کند. بورس بر این اساس در بازار جبرانی، اقدام به بستن موقعیت‌های تعهدی باز مربوطه می‌کند.

فصل شش – ضوابط اختصاصی تسویه واحدهای سرمایه گذاری

ماده پنجاه و هفت

روز تسویه برای معاملات واحدهای سرمایه گذاری یک روز کاری پس از انجام معامله (۱+T) خواهد بود. مهلت زمانی تسویه بر اساس مصوبۀ هیئت مدیرۀ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قابل تغییر می‌باشد.

ماده پنجاه و هشت

سایر شرایط حاکم بر ثبت، سپرده گذاری، تسویه و پایاپای معاملات صندوق مطابق مفاد این دستورالعمل می باشد.

 بخش پنج – تسویه نهایی قراردادها و تحویل کالا

فصل یک – ضوابط عمومی تسویه نهایی و تحویل کالا

ماده پنجاه و نه

درکلیه قراردادهای منعقده در بورس چنانچه خریدار نسبت به کیفیت کالای تحویل گرفته شده معترض باشد، می‌بایست اعتراض خود را حداکثر تا دو ماه پس از تحویل کالا به همراه مستندات مربوطه، کتباً به کارگزار و اتاق پایاپای اعلام نماید. پس از انقضای مهلت مذکور هیچگونه اعتراضی از سوی خریدار پذیرفته نمی‌شود.

ماده شصت

هرگونه شرایط اعلامی از سوی فروشنده در زمان انجام معامله که بر قیمت یا تصمیم خریداران تأثیرگذار است، در خصوص تحویل کالای موضوع آن معامله قابل تغییر نمی‌باشد.

ماده شصت و یک

کارگزار فروشنده موظف است حسب درخواست شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اطلاعات و مستندات مربوط به تحویل کالای موضوع قراردادهای معامله شده در بورس را طبق فرمت مصوب هیأت مدیرۀ آن شرکت، حداکثر تا ۲ روز کاری از فروشنده دریافت وبه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارائه نماید.

تبصره

در صورت عدم ارایه اطلاعات موضوع این ماده توسط فروشنده شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌تواند با اعلام موضوع به شرکت بورس از تداوم عرضه توسط فروشنده جلوگیری نماید.

ماده شصت و دو

در صورتی که طبق قوانین و مقررات نهاد یا نهادهای خاصی مسئولیت کامل نقل و انتقال کالای معامله شده را در کشور بر عهده داشته باشند، مسئولیت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صرفاً محدود به اعلام فهرست خریداران به نهاد یا نهادهای مذکور بوده و مسئولیتی در خصوص تحویل کالا پس از اعلام نخواهد داشت.

تبصره

نهاد مسئول نقل و انتقال طی تفاهم‌نامه‌ای با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قبول این مسئولیت را گواهی خواهد نمود.

فصل دو – ضوابط اختصاصی تحویل در بازار فیزیکی

ماده شصت و سه

تحویل کالای موضوع قراردادهای موضوع معاملات بازار فیزیکی طبق زمان تحویل اعلام شده در اطلاعیه عرضه توسط کارگزار فروشنده انجام می‌گیرد. حداکثر زمان تحویل به شرح ذیل می‌باشد:

بند یک

در قراردادهای نقدی و نسیه، حداکثر تا سه روز کاری پس از مهلت تسویه، در صورتی که انجام امور تسویه با تأخیر صورت پذیرد، به میزان روزهای تأخیر به این مهلت اضافه می‌شود.

بند دو

در قراردادهای سلف و کشف پریمیوم با سررسید کمتر از ۳۰ روز، حداکثر تا ۵ روز پس از سررسید تحویل

بند سه

در قراردادهای سلف و کشف پریمیوم با سررسید ۳۰ روز و بیشتر، حداکثر تا ۱۵ روز پس از سررسید تحویل

ماده شصت و چهار

در معاملات فیزیکی در صورت عدم صدور حواله خرید کالا طی مهلت مقرر در این دستورالعمل، قرارداد منفسخ می‌گردد و اصل وجه و خسارت‌ها و کارمزدها به شرح زیر پرداخت می‌شود:

بند یک

در صورتی که فروشنده به هر نحو از صدور حواله خرید کالا خودداری نماید، وی مکلف است ۵ درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به همراه کلیه هزینه‌های مصوب اعم از دو سرکارمزد بورس، کارمزد کارگزار خریدار و فروشنده، دو سر کارمزد تسویه و دو سر حق نظارت سازمان را پرداخت نماید. در این حالت خسارت و کارمزدهای موضوع این بند از محل وثایق یا مطالبات فروشنده نزد اتاق پایاپای و در صورت عدم تکافوی وثایق و مطالبات مذکور، از محل وثایق کارگزار فروشنده نزد اتاق پایاپای تأمین می‌گردد.

بند دو

در صورتی که عدم صدور حواله خرید کالا ناشی از فعل یا ترک فعل کارگزار فروشنده باشد، وی باید ۵ درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به همراه سایر هزینه‌های مصوب اعم از دو سر کارمزد بورس، کارمزد کارگزار خریدار، دو سرکارمزد تسویه و دو سر حق نظارت سازمان را پرداخت نماید. خسارت انفساخ معامله باید حداکثر یک روز کاری پس از اعلام اتاق پایاپای و به صورت یکجا به نفع خریدار و به حساب بستانکاران موقت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز شود.

تبصره

در صورت انفساخ معامله، اصل وجه و خسارت‌های متعلقه از طریق کارگزار خریدار و پس از کسر تعهدات وی در مقابل اتاق پایاپای به خریدار پرداخت می‌شود.

ماده شصت و پنج

فروشنده مکلف است کالای معامله شده را در محدوده تلورانس تحویل مجاز، به خریدار تحویل دهد.

تبصره یک

در صورتی که حجم کالای تحویل شده در محدوده تلورانس تحویل مثبت باشد، تسویه وجوه ناشی از تلورانس تحویل، قبل از تحویل آخرین محموله کالا توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود. در صورت تحویل کالا با تلورانس مثبت و عدم دریافت وجه، مسئولیت تحویل آخرین محموله با فروشنده بوده و بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و کارگزاران طرف معامله در این خصوص مسئولیتی ندارند.

تبصره دو

در صورتی که حجم کالای تحویل شده در محدوده تلورانس تحویل منفی باشد، فروشنده مکلف است حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ تحویل آخرین محموله نسبت به تسویه حساب با خریدار اقدام نماید. در غیر این صورت خریدار می‌تواند حداکثر تا ۲ ماه پس از تحویل آخرین محموله از طریق کارگزار خود درخواست دریافت وجه مربوطه را به اتاق پایاپای ارائه نماید. این مبلغ از محل وجوه یا وثایق فروشنده نزد اتاق پایاپای و در صورت عدم تکافوی وجوه و وثایق مذکور، از محل وجوه یا وثایق کارگزار فروشنده پرداخت خواهد شد. پرداخت این وجه به خریدار، از طریق کارگزار خریدار و پس از کسر تعهدات وی در مقابل اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.

ماده شصت و شش

در صورت عدم تحویل تمام یا بخشی از کالا طبق زمان تحویل اعلامی در اطلاعیه عرضه و شرایط مندرج در ماده ۵۹ این دستورالعمل، خریدار می‌تواند درخواست مکتوب خود را طبق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به همراه اسناد مثبته مبنی بر تاخیر در تحویل کالا توسط فروشنده از طریق کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارائه نماید و براساس آن در خواست تحویل با تأخیر یا فسخ بخش تحویل نشده قرارداد را بنماید.

تبصره

در صورت عدم ارائه درخواست مکتوب موضوع این ماده به اتاق پایاپای حداکثر تا ۳۰ روز پس از پایان مهلت تسویه یا پایان دوره تحویل مطابق اطلاعیه عرضه، هر کدام که دیرتر باشد، از نظر شرکت سپرده گذاری مرکزی، تعهدات طرفین ایفا شده تلقی می گردد.

ماده شصت و هفت

در صورت ارائه درخواست فسخ معامله طبق ماده ۶۶ این دستورالعمل و احراز عدم تحویل کالا از سوی فروشنده توسط اتاق پایاپای، فروشنده مکلف است علاوه بر پرداخت اصل مبلغ مقادیر تحویل نشده قرارداد، خسارت فسخ و سایر هزینه‌های مصوب اعم از دو سر کارمزد بورس، کارمزد کارگزار خریدار و فروشنده، دو سرکارمزد تسویه و دو سر حق نظارت سازمان را پرداخت نماید. این مبلغ از محل وجوه یا وثایق فروشنده نزد اتاق پایاپای و در صورت عدم تکافوی وجوه و وثایق مذکور، از محل وجوه یا وثایق کارگزار فروشنده تأمین خواهد شد. پرداخت این وجه به خریدار، از طریق کارگزار خریدار و پس از کسر تعهدات وی در مقابل اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.

تبصره

خسارت فسخ موضوع این ماده عبارت از ۵ درصد ارزش کالای تحویل نشده به قیمت معامله به علاوۀ ۰/۲۵ درصد مبلغ مقادیر تحویل نشده به صورت روزشمار و به ازای روزهای بین زمان واریز وجه معامله به حساب فروشنده یا کارگزار وی و زمان بازپرداخت مبلغ مقادیر تحویل نشده از سوی کارگزار فروشنده می‌باشد.

ماده شصت و هشت

در صورت ارایه درخواست تحویل با تاخیر، طبق ماده ۶۷ این دستورالعمل و احراز عدم تحویل کالا از سوی فروشنده توسط اتاق پایاپای فروشنده مکلف است ۰/۲۵ درصد مبلغ مقادیر تحویل نشده قرارداد را بصورت روزشمار به ازای روزهای تأخیر بین پایان زمان تحویل و تاریخ تحویل کالا به عنوان خسارت تأخیر پرداخت نماید. این مبلغ از محل وجوه یا وثایق فروشنده نزد اتاق پایاپای و در صورت عدم تکافوی وجوه و وثایق مذکور، از محل وجوه یا وثایق کارگزار فروشنده تأمین خواهد شد. پرداخت این وجه به خریدار از طریق کارگزار خریدار و پس از کسر تعهدات وی در مقابل اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.

تبصره یک

تحویل با تأخیر حداکثر تا ۶۰ روز پس از مهلت تسویه برای معاملات نقدی و نسیه و پس از سررسید برای معاملات سلف و کشف پریمیوم امکان‌پذیر است. در صورت عدم تحویل کالا توسط فروشنده، خریدار می‌تواند از طریق کارگزار خریدار درخواست فسخ معامله را تا پایان آخرین روز مهلت ۶۰ روزه مذکور به اتاق پایاپای ارائه نماید. در این صورت معامله مطابق ماده ۶۷ این دستورالعمل فسخ خواهد گردید و وجوه پرداخت شده جهت خسارت تاخیر به عنوان بخشی از وجوه خسارت فسخ لحاظ خواهد شد.

تبصره دو

در صورت عدم ارائه درخواست فسخ به اتاق پایاپای تا پایان آخرین روز مهلت ۶۰ روزه موضوع این ماده از نظر شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، تعهدات طرفین ایفا شده تلقی می‌گردد.

تبصره سه

خسارت تأخیر موضوع این ماده تا زمان اعلام کارگزار خریدار و یا فروشنده مبنی بر تحویل کالا و احراز آن توسط اتاق پایاپای محاسبه خواهد شد. به هر ترتیب این خسارات حداکثر تا پایان مهلت ۶۰ روزه موضوع این ماده پرداخت خواهد شد. شرایطی که بر طبق آن تحویل کالا احراز می‌گردد، به تصویب هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی خواهد رسید.

تبصره چهار

در صورت عدم تحویل تمام یا بخشی از کالا، کارمزدهای اخذ شده به فروشنده مسترد نمی‌گردد.

فصل سه – ضوابط اختصاصی تسویۀ نهایی و تحویل قراردادهای سلف موازی استاندارد

ماده شصت و نه

قراردادهای سلف موازی استاندارد پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می‌شود و فرآیند تسویه نهایی به شرح مفاد این فصل دستورالعمل انجام می‌شود.

ماده هفتاد

در خصوص آن دسته از قراردادهای سلف موازی استانداردی که حسب مشخصات قرارداد امکان تسویه نقدی آن وجود ندارد، تحویل دارایی پایه به دارندگان قراردادهای سلف موازی استاندارد در پایان آخرین روز معاملاتی حسب ضوابط تحویل فیزیکی دارایی پایه موضوع فصل دوم این بخش از دستورالعمل انجام خواهد شد.

تبصره

در خصوص قراردادهای موضوع این ماده در صورتی که طبق مشخصات قرارداد شرایطی جهت تحویل فیزیکی کالا تعیین شده باشد، عدم احراز شرایط مذکور تا پایان آخرین روز معاملاتی از سوی دارندگان قراردادهای سلف موازی استاندارد منجر به عدم تحویل فیزیکی دارایی پایه موضوع قرارداد خواهد شد. در اینصورت بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، کارگزاران طرف معامله و فروشنده مسئولیتی در خصوص عدم تحویل فیزیکی دارایی پایه نخواهد داشت.

ماده هفتاد و یک

در خصوص آن دسته از قراردادهای سلف موازی استانداردی که حسب مشخصات قرارداد امکان تسویه نقدی آن وجود داشته باشد، شرایط تسویه نهایی به شرح زیر است:

بند یک

تحویل فیزیکی دارایی پایه قراردادهای موضوع این ماده منوط به اعلام آمادگی تحویل از سوی دارندگان قراردادهای سلف موازی استاندارد (به ترتیبی که هیأت مدیره شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین و اعلام می‌کند) حداکثر تا ساعت ۱۶ روز کاری پس از آخرین روز معاملاتی به اتاق پایاپای خواهد بود. عدم اعلام آمادگی تحویل طی مهلت مذکور به منزله انصراف از تحویل گرفتن دارایی پایه و درخواست تسویه نقدی قرارداد است.

بند دو

جهت تسویه نقدی قراردادها، اتاق پایاپای ارزش قراردادهای سلف موازی استاندارد را براساس قیمت پایانی آخرین روز معامله (حاصلضرب اندازه قرارداد در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی) محاسبه و معادل آن را از عرضه‌کننده اخذ و به حساب کارگزاران یا مشتریان (حسب شرایط اعلامی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی) واریز می‌نماید.

تبصره یک

در خصوص قراردادهای موضوع این ماده در صورتی که طبق مشخصات قرارداد شرایطی جهت تحویل فیزیکی کالا تعیین شده باشد، عدم احراز شرایط مذکور تا پایان آخرین روز معاملاتی به منزله انصراف خریدار از تحویل فیزیکی دارایی پایه و درخواست تسویه نقدی قرارداد است.

تبصره دو

درصورتی‌که به تشخیص سازمان، ظن دستکاری در قیمت‌ها درخصوص قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی وجود داشته باشد، قیمت پایانی براساس روش محاسبه قیمت تئوریک مصوب هیأت پذیرش تعیین می‌گردد.

تبصره سه

در صورت امکان خرید از چند کارگزاری یا از طریق درگاه‌های سیستم بانکی توسط خریدار، نحوه واریز وجوه ناشی از تسویه نقدی به حساب خریدار توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین و حداکثر سه روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی اطلاع‌رسانی خواهد شد.

ماده هفتاد و دو

دارندگان قراردادهای سلف موازی استاندارد که توسط اتاق پایاپای جهت تحویل فیزیکی دارایی پایه اعلام شده‌اند، باید اطلاعات و مستندات لازم جهت انجام امور مربوط به تحویل فیزیکی را طی مهلت مقرر به عرضه‌کننده ارائه نمایند.

تبصره

اطلاعات و مستندات لازم و مهلت مقرر موضوع این ماده در مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد قید می‌گردد.

ماده هفتاد و سه

در صورتی‌که طبق مشخصات قرارداد، قرارداد سلف موازی استاندارد دارای اختیارات خرید یا فروش تبعی باشد باید اقدامات زیر در آخرین روز معاملاتی انجام شود:

بند یک

دارنده اختیار خرید تبعی یا اختیار فروش تبعی موضوع قرارداد سلف موازی استاندارد باید مراتب اعمال اختیار خود را حداکثر تا پایان آخرین روز معاملاتی قرارداد طبق رویه‌ای که هیأت مدیرۀ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تعیین می‌کند به اتاق پایاپای اعلام نماید.

بند دو

اتاق پایاپای پس از تطبیق درخواست‌های اعمال ارائه شده با میزان دارایی مشتریان در پایان آخرین روز معاملاتی، لیست معاملات منتج از اعمال اختیارات تبعی را به بورس ارائه می‌نماید.

بند سه

معاملات موضوع بند قبل این ماده در سامانه معاملاتی بورس ثبت و طبق ضوابط تسویه معاملات در این دستورالعمل تسویه می‌گردد.

بند چهار

قراردادهایی که اختیار تبعی آن اعمال نشده است فرآیند تسویه نهایی را مطابق مواد ۷۱، ۷۲ و ۷۳ انجام می‌شود

تبصره

امکان اعمال قرارداد اختیار معامله به میزان کسری از اندازۀ قرارداد وجود ندارد.

فصل چهار – ضوابط اختصاصی تسویه نهایی و تحویل قراردادهای آتی

ماده هفتاد و چهار

قرارداد آتی پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می‌شود و طرفین قرارداد آتی باید نسبت به طی فرایند تحویل اقدام نمایند.

تبصره

چنانچه دارنده موقعیت تعهدی باز خرید یا فروش تصمیم به تحویل کالا بگیرد، طرف مقابل موظف به تحویل طبق ضوابط این دستورالعمل خواهد بود.

ماده هفتاد و پنج

دوره تحویل از روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی شروع و تا پایان ماه قرارداد ادامه می‌یابد.

ماده هفتاد و شش

دارندگان موقعیت تعهدی فروش باز، باید طی مهلت اعلام آمادگی تحویل توسط کارگزار مربوطه گواهی آمادگی تحویل را تحویل اتاق پایاپای دهند.

تبصره

چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به اتاق پایاپای ارائه نگردد، قرارداد آتی براساس قیمت تسویه روزانه روز پایان مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل، تسویه نقدی شده و دارنده موقعیت تعهدی فروشی که طبق این تبصره تسویه نقدی شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات قرارداد آتی می‌شود.

ماده هفتاد و هفت

دارندگان موقعیت تعهدی خرید باز، باید طی مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل توسط کارگزار مربوطه گواهی آمادگی تحویل را تحویل اتاق پایاپای دهند.

تبصره یک

درصورتی که هیأت پذیرش در مشخصات قرارداد آتی پیش پرداخت تحویل تعیین نموده باشد، دارندگان موقعیت تعهدی خرید باز مکلفند پیش پرداخت تعیین شده را به حساب اتاق پایاپای واریز نموده و فیش واریز وجه را به همراه گواهی آمادگی تحویل به اتاق پایاپای ارائه نمایند.

تبصره دو

چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به اتاق پایاپای ارائه نگردد، قرارداد آتی براساس قیمت تسویه روزانه روز پایان مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل، تسویه نقدی شده و دارنده موقعیت تعهدی خریدی که طبق این تبصره تسویه نقدی شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات قرارداد آتی می‌شود.

ماده هفتاد و هشت

پس از پایان مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل، اتاق پایاپای براساس اولویت زمانی خریدارانی را که می‌توانند کالا را تحویل گیرند و فروشندگانی را که می‌توانند کالا را تحویل دهند، مشخص نموده و به کارگزاران مربوطه اعلام می‌نماید.

تبصره

قرارداد آتی آندسته از خریداران و فروشندگانی که علی رغم ارایه گواهی آمادگی تحویل، به دلیل عدم ارایه گواهی آمادگی تحویل از سوی طرف مقابل امکان تحویل ندارد، براساس قیمت تسویه روزانه روز پایان مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل، تسویه نقدی می‌شود.

ماده هفتاد و نه

خریداران و فروشندگانی که در روزهای معاملاتی پس از مهلت ارایه گواهی آمادگی تحویل اقدام به باز نمودن موقعیت تعهدی می‌نمایند باید گواهی آمادگی تحویل را نیز همزمان ارائه نمایند. به هر ترتیب باز نمودن موقعیت تعهدی جدید طی دوره مذکور به منزلۀ اعلام آمادگی تحویل کالای موضوع قرارداد از سوی مشتری نیز می‌باشد.

ماده هشتاد

دارندگان موقعیت تعهدی خرید در پایان آخرین روز معاملاتی، حداکثر تا ساعت ۱۲ روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی باید کل وجه دارایی تعهد شده قرارداد آتی بر حسب قیمت تسویه روزانه آخرین روز معاملاتی را به حساب اتاق پایاپای واریز و فیش واریزی را توسط کارگزار مربوطه به اتاق پایاپای ارائه نمایند.

تبصره یک

چنانچه وجه فوق در مهلت مقرر پرداخت نگردد، قرارداد آتی بر حسب قیمت تسویه روزانه آخرین روز معاملاتی تسویه نقدی شده و دارنده موقعیت تعهدی خریدی که طبق این تبصره تسویه نقدی شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات قرارداد آتی می‌شود.

تبصره دو

جریمه‌های مقرر در قراردادها از محل موجودی حساب وجه تضمین کارگزار و در صورت عدم تکافوی موجودی حساب مذکور از محل سپرده‌ها و تضامین کارگزار مربوطه نزد اتاق پایاپای کسر و به حساب طرف مقابل منظورخواهدشد.

ماده هشتاد و یک

دارندگان موقعیت تعهدی فروش در پایان آخرین روز معاملاتی، حداکثر تا ساعت ۱۲ روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی باید رسید انبار یا اصل کالای مورد تعهد یا سایر اسناد به تشخیص شرکت سپرده‌گذاری مرکزی را حسب تعیین و اعلام بورس، توسط کارگزار مربوطه به اتاق پایاپای ارائه نمایند.

تبصره

چنانچه تعهدات موضوع این ماده طی مهلت مقرر انجام نشود، قرارداد آتی بر حسب قیمت تسویه روزانه آخرین روز معاملاتی تسویه نقدی شده و دارنده موقعیت تعهدی فروشی که طبق این تبصره تسویه نقدی شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در قرارداد آتی می‌شود.

ماده هشتاد و دو

اتاق پایاپای حداکثر تا پایان روز کاری پس از آخرین روز معاملاتی قرارداد، براساس اولویت زمانی، خریدارانی را که می‌توانند کالا را تحویل گیرند و فروشندگانی را که می‌توانند کالا را تحویل دهند، مشخص نموده و ضمن واریزوجه معامله به حساب کارگزار فروشنده، اعلامیه تحویل را به کارگزار خریدار ارائه می‌نماید. کارگزاران مربوطه باید اعلامیه تحویل را بلافاصله پس از دریافت از اتاق پایاپای به مشتریان ارائه نمایند. این اعلامیه باید شامل موارد ذیل باشد:

بند یک

مقدار و مشخصات کالای تحویلی

بند دو

نام فروشنده کالا

بند سه

زمان‌بندی و نحوۀ تحویل

بند چهار

آدرس انبارهای محل تحویل کالا و مقدار کالا در هر انبار

بند پنج

نام و آدرس نماینده فروشنده که خریدار برای تحویل گرفتن باید با آن در تماس باشد

بند شش

گزارش معاملات خریدار بر روی قرارداد آتی شامل زمان خرید یا فروش و تعداد قراردادهای آتی خریداری شده یا فروخته شده طی دوره

بند هفت

مشخصات رسید انبار

بند هشت

هزینه‌های خدمات و کارمزد تحویل کالا

بند نه

سایر اطلاعات مورد نیاز به تشخیص شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

تبصره یک

قرارداد آتی آندسته از خریدارانی که به دلیل عدم ارائه رسید انبار از سوی فروشنده یا فروشندگانی که به دلیل عدم واریز وجه از سوی خریدار، امکان تحویل ندارد، براساس قیمت تسویه روزانه آخرین روز معاملاتی، تسویه نقدی می‌شود.

تبصره دو

چنانچه خریدار در موعد مقرر نسبت به دریافت کالا از انبار معرفی شده از طرف فروشنده اقدام ننماید، کلیه هزینه‌ها و خسارات مترتبه بعد از آن تاریخ به عهده خریدار می‌باشد.

فصل پنج – ضوابط اختصاصی اوراق گواهی ظرفیت

ماده هشتاد و سه

کلیه اوراق سلف موازی استاندارد گواهی ظرفیت پس از سررسید، در نماد معاملاتی قراردادهای نقدی اوراق گواهی ظرفیت ثبت و حداکثر ۳ روز کاری بعد قابلیت معامله را خواهند داشت.

ماده هشتاد و چهار

دارندگان اوراق گواهی ظرفیت نقدی می توانند با استفاده از این اوراق جهت برقراری انشعاب وفق مقررات اقدام نمایند. بدین منظور باید به کارگزار مربوطه مراجعه و مستندات موید مالکیت خود را دریافت نمایند

تبصره

متعاقب صدور مستندات موید مالکیت اوراق گواهی ظرفیت، دارایی مشتری از فایل دارایی اوراق گواهی ظرفیت نزد شرکت سپرده گذاری حذف خواهد شد

 بخش شش – سایر موارد

ماده هشتاد و پنج

کارگزار مسئولیت ایفای تعهدات مشتریان در مقابل اتاق پایاپای را به شرحی که در این دستورالعمل ذکر شده است، بر عهده دارد.

ماده هشتاد و شش

اتاق پایاپای موظف به حفظ اطلاعاتی است که اعضاء در اختیار اتاق قرار داده‌اند و ارائه اطلاعات مزبور صرفاً با تقاضای مراجع ذیصلاح قانونی انجام خواهد گرفت.

ماده هشتاد و هفت

در صورتی که عدم ایفای تعهدات هر یک از طرفین ناشی از حوادث غیرمترقبه باشد، خریدار و فروشنده یا هر دوی آنها حسب مورد با حکم مرجع ذیصلاح مسئولیتی در خصوص تأدیه مبالغ، خسارت‌ها و جریمه‌های موضوع این دستورالعمل به عهده نخواهند داشت.

ماده هشتاد و هشت

در صورتیکه میان خریدار و فروشنده و یا نمایندگان قانونی آنها در خصوص نحوه پرداخت وجه معامله‌، تحویل کالا و یا سایر شرایط معامله توافقی خارج از شرایط اعلامی در اطلاعیه عرضه و ضوابط و مقررات بورس و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صورت گرفته باشد، توافقات مذکور از نظر این مقررات فاقد اعتبار بوده و صرفاً بر اساس مقررات و طبق شرایط مندرج در اطلاعیه عرضه، تسویه معاملات، تسویه نهایی و تحویل قراردادها انجام می‌شود.

تبصره

در صورت وقوع هرگونه اختلاف در خصوص توافق مندرج در این ماده فیمابین طرفین، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌تواند کلیه تضامین و وثایق طرفین را تا تعیین تکلیف موضوع در مراجع ذیصلاح، نزد خود نگهداری نماید. 

ماده هشتاد و نه

چنانچه مواعد تعیین شده در این دستورالعمل مصادف با روز یا روزهای تعطیل باشد، آن روز یا روزها به حساب نمی‌آید و اولین روز کاری پس از تعطیلی موعد محسوب می‌شود. 

تبصره

در محاسبه جریمه‌های روز شمار، روزهای تعطیل نیز مانند روزهای غیر تعطیل منظور می‌گردد.

ماده نود

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و یا بورس می‌توانند در چهارچوب مفاد این دستورالعمل ضوابط اجرایی لازم را به سازمان پیشنهاد و پس از تصویب هیئت مدیرۀ سازمان اجرا نمایند.

ماده نود و یک

این دستورالعمل مشتمل بر ۹۱ ماده و ۶۲ تبصره در تاریخ ۱۳۹۱/۱۰/۱۷ به تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید و در تاریخ های ۱۳۹۴/۰۳/۱۹ و ۱۳۹۴/۰۹/۱۰ و ۱۳۹۶/۰۵/۰۴ اصلاح گردید.

[/private]