رباعیات شماره ۱۰۱ تا ۱۵۰

امشب نظری به روی ساقی دارم

ای صبح، مدم، که عیش باقی دارم

شاید که بر افلاک زنم خیمه، از آنک

با همدم روح هم وثاقی دارم

امشب نظری بروی ساقی دارم

وز نوش لبش حیات باقی دارم

جانا، سخن وداع در باقی کن

کین باقی عمر با تو باقی دارم

ای دوست، بیا، که با تو باقی دارم

با هجر تو چند وثاقی دارم؟

در من نظری کن، که مگر باز رهم

زین درد که از درد عراقی دارم

در سر هوس شراب و ساقی دارم

تا جام جهان نمای باقی دارم

گر بر در میخانه روم، شاید، از انک

با دوست امید هم وثاقی دارم

جانا، ز دل ار کباب خواهی، دارم

وز خون جگر شراب خواهی، دارم

با آنکه ندارم از جهان بر جگر آب

چندان که ز دیده آب خواهی دارم

اندر غم تو نگار، همچون نارم

می‌سوزم و می‌سازم و دم برنارم

تا دست به گردن تو اندر نارم

آکنده به غم چو دانه اندر نارم

یارب، به تو در گریختم بپذیرم

در سایهٔ لطف لایزالی گیرم

کس را گذر از جادهٔ تقدیر تو نیست

تقدیر تو کرده‌ای، تو کن تدبیرم

چون قصهٔ هجران و فراق آغازم

از آتش دل چو شمع خوش بگدازم

هر شام که بگذشت مرا غمگین دید

می‌سوزم و در فراقشان می‌سازم

بگذار، اگر چه رندم و اوباشم

تا خاک سر کوی تو بر سر پاشم

بگذار، که بگذرم به کویت نفسی

در عمر مگر یک نفسی خوش باشم

پیوسته صبور و رنج‌کش می‌باشم

وندر پی عاشقان ترش می‌باشم

دل در دو جهان هیچ نخواهم بستن

با آنکه مرا خوش است خوش می‌باشم

با نفس خسیس در نبردم، چه کنم؟

وز کردهٔ خویشتن به دردم، چه کنم؟

گیرم که به فضل در گزاری گنهم

با آنکه تو دیدی که چه کردم، چه کنم؟

آوازهٔ حسنت از جهان می‌شنوم

شرح غمت از پیر و جوان می‌شنوم

آن بخت ندارم که ببینم رویت

باری، نامت ز این و آن می‌شنوم

آزاده دلی ز خویشتن می‌خواهم

و آسوده کسی ز جان و تن می‌خواهم

آن به که چنان شوم که او می‌خواهد

کاین کار چنان نیست که من می‌خواهم

در عشق تو زارتر ز موی تو شدیم

خاک قدم سگان کوی تو شدیم

روی دل هر کسی به روی دگری است

ماییم که بت‌پرست روی تو شدیم

وقت است که بر لاله خروشی بزنیم

بر سبزه و گل‌خانه فروشی بزنیم

دفتر به خرابات فرستیم به می

بر مدرسه بگذریم و دوشی بزنیم

امروز به شهر دل پریشان ماییم

ننگ همه دوستان و خویشان ماییم

رندان و مقامران رسوا شده را

گر می‌طلبی، بیا، که ایشان ماییم

چون درد نداری، ای دل سرگردان

رفتن ببر طبیب بی‌فایده دان

درمان طلبد کسی که دردی دارد

چون نیست تو را درد چه جویی درمان؟

هر دم شب هجران تو، ای جان و جهان

تاریک‌تر است و می‌نگیرد نقصان

یا دیدهٔ بخت من مگر کور شده است؟

یا نیست شب هجر تو را خود پایان؟

هر شب به سر کوی تو آیم به فغان

باشد که کنی درد دلم را درمان

گر بر در تو بار نیابم، باری

از پیش سگان کوی خویشم، بمران

تا چند مرا به دست هجران دادن؟

آخر همه عمر عشوه نتوان دادن

رخ باز نمای، تا روان جان بدهم

در پیش رخ تو می‌توان جان دادن

هان! راز دل خستهٔ ما فاش مکن

با یار عزیز خویش پرخاش مکن

آن دل که به هر دو کون سر در ناورد

اکنون که اسیر توست رسواش مکن

خورشید رخا، ز بنده تحویل مکن

این وصل مرا به هجر تبدیل مکن

خواهی که جدا شوی ز من بی‌سببی؟

خود دهر جدا کند، تو تعجیل مکن

ای نفس خسیس، رو تباهی می‌کن

تا جان خسته است روسیاهی می‌کن

اکنون چو امید من فگندی بر خاک

خاکت به سر است، هر چه خواهی می‌کن

آخر بدمد صبح امید از شب من

آخر نه به جایی برسد یارب من؟

یا در پایت فگند بینم سر خویش

یا بر لب تو نهاده بینم لب من

ای یاد تو آفت سکون دل من

هجر و غم تو ریخته خون دل من

من دانم و دل که در فراقت چونم

کس را چه خبر ز اندرون دل من؟

ای دل، پس زنجیر تو دیوانه نشین

در دامن درد خویش مردانه نشین

ز آمد شد بیهوده تو خود را پی کن

معشوق چو خانگی است در خانه نشین

گر زانکه بود دل مجاهد با تو

همرنگ شود فاسق و زاهد با تو

تو از سر شهوتی که داری، برخیز

تا بنشیند هزار شاهد با تو

ای مایهٔ اصل شادمانی غم تو

خوشتر ز حیات جاودانی غم تو

از حسن تو رازها به گوش دل من

گوید به زبان بی‌زبانی غم تو

ای زندگی تو و توانم همه تو

جانی و دلی، ای دل و جانم همه تو

تو هستی من شدی، از آنم همه من

من نیست شدم در تو، از آنم همه تو

آن کیست که بی‌جرم و گنه زیست؟ بگو

بی‌جرم و گناه در جهان کیست؟ بگو

من بد کنم و تو بد مکافات کنی

پس فرق میان من تو چیست؟ بگو

در عشق تو بی‌تو چون توان زیست؟ بگو

و آرام دلم جز تو دگر کیست؟ بگو

با مات خود این دشمنی از بهر چه خاست؟

جز دوستی تو جرم ما چیست؟ بگو

دارم دلکی به تیغ هجران خسته

از یار جدا و با غمش پیوسته

آیا بود آنکه بار دیگر بینم

با یار نشسته و ز غم وارسته؟

چندن که خم باده‌پرست است بده

چندان که در توبه نبسته است بده

تا این قفس جسم مرا طوطی عمر

در هم نشکسته است و نجسته است بده

دل در طلب دنیی دون هیچ منه

بر دل غم او کم و فزون هیچ منه

خواهی که به بارگاه شاهی برسی

از کوی طلب پای برون هیچ منه

آنم که توام ز خاک برداشته‌ای

نقشم به مراد خویش بنگاشته‌ای

کارم به مراد خود چو نگذاشته‌ای

می‌رویم از آن‌سان که توام کاشته‌ای

ای لطف تو دستگیر هر بی‌سر و پای

احسان تو پایمرد هر شاه و گدای

من لولیکم، گدای بی‌برگ و نوای

لولی گدای را عطایی فرمای

پیری بدر آمد ز خرابات فنای

در گوش دلم گفت که: ای شیفته رای

گر می‌طلبی بقای جاوید مباش

بی‌بادهٔ روشن اندرین تیره‌سرای

عشقی نبود چو عشق لولی و گدای

افگنده کلاه از سر و نعلین از پای

پا بر سر جان نهاده، دل کرده فدای

بگذاشته از بهر یکی هر دو سرای

عیشی نبود چو عیش لولی و گدای

او را نه خرد، نه ننگ و نه خانه، نه جای

اندر ره عشق می‌دود بی‌سر و پای

مشغول یکی و فارغ از هر دو سرای

نی بر سر کوی تو دلم یافته جای

نی در حرم وصل نهاده جان پای

سرگشته چنین چند دوم گرد جهان؟

ای راه‌نما، مرا به خود راه‌نمای

ای کاش! به سوی وصل راهی بودی

یا در دلم از صبر سپاهی بودی

ای کاش! چو در عشق تو من کشته شوم

جز دوستی توام گناهی بودی

با یار به بوستان شدم رهگذری

کردم نظری سوی گل از بی‌صبری

آمد بر من نگار و در گوشم گفت:

رخسار من اینجا و تو در گل نگری؟

نی کرده شبی بر سر کویت گذری

نی بوی خوشت به من رسیده سحری

نی یافته از تو اثری، یا خبری

عمرم بگذشت بی‌تو، آخر نظری

بردی دلم، ای ماهرخ بازاری

زان در پی تو ناله کنم، یا زاری

جان نیز به خدمت تو خواهم دادن

تا بو که دل بردهٔ من باز آری

چون در دلت آن بود که گیری یاری

برگردی ازین دلشده بی‌آزاری

چون روز وداع بود بایستی گفت

تا سیر ترت دیده بدیدی، باری

ای منزل دوست، خوش هوایی داری

پیداست که بوی آشنایی داری

خاک کف تو چو سرمه در دیده کشم

زیرا که نشان از کف پایی داری

در عشق، اگر بسی ملامت ببری

تا ظن نبری جان به قیامت ببری

انصاف ده از خویشتن، ای خام طمع

عاشق شوی و جان به سلامت ببری؟

از آتش غم چند روانم سوزی؟

وز ناوک غمزه چند جانم دوزی؟

گویی که: مخور غم، چه کنم گر نخورم؟

چون نیست مر از تو به جز غم روزی

هر لحظه ز چهره آتشی افروزی

تا جان من سوخته‌دل را سوزی

چون دوست نداری تو بدآموزان را

ای نیک، تو این بد ز که می‌آموزی؟

هم دل به دلستانت رساند روزی

هم جان بر جانانت رساند روزی

از دست مده دامن دردی که تو راست

کین درد به درمانت رساند روزی