دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه

بخش یک – تعاریف

ماده یک

اصطلاحات و واژه‌های به‌کاررفته در مادۀ ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذرماه ۱۳۸۴ و مادۀ ۱ قانون توسعۀ ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، مصوب آذرماه ۱۳۸۸، به همان معانی در این دستورالعمل به‌کار رفته‌اند. سایر واژه‌های به‌کار رفته در این دستورالعمل دارای معانی زیر می‌باشند:

بند یک

اوراق مرابحه: اوراق بهادار با نام قابل نقل و انتقالی است که نشان‌دهندۀ مالکیت مشاع دارندۀ آن در دارایی مالی (طلب) است که براساس قرارداد مرابحه حاصل شده است.

[private]

بند دو

بانی: شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تأمین مالی وی در قالب عقود اسلامی، اقدام به انتشار اوراق مرابحه می‌نماید.

بند سه

دارایی: مال منقول یا غیرمنقول با مشخصات تعیین‌شده در این دستورالعمل است که می‌تواند مبنای انتشار اوراق مرابحه واقع شود.

بند چهار

ضامن: شخص حقوقی است که اقساط بهای دارایی و سایر وجوهی را که بانی ملزم به پرداخت آن به نهاد واسط می‌باشد در سررسید یا سررسیدهای معین تعهد و تضمین می‌نماید.

بند پنج

عامل پرداخت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویۀ وجوه است که اقساط بهای دارایی را در سررسید یا سررسیدهای معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌نماید.

بند شش

عامل فروش: شخص حقوقی است که نسبت به عرضه و فروش اوراق مرابحه از طرف نهاد واسط اقدام می‌نماید.

بند هفت

عمر اقتصادی: مدت زمانی است که انتظار می‌رود دارایی از لحاظ اقتصادی توسط بانی قابل استفاده باشد.

بند هشت

فروشنده: شخص حقوقی یا حقیقی معتبر است که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط می‌نماید.

بند نه

قرارداد مرابحه: فروش دارایی به بیشتر از قیمت خرید آن با ذکر میزان سود و مبلغ پرداختی بابت خرید می‌باشد.

بند ده

مقررات: منظور قوانین، مصوبات هیئت وزیران، شورا و سازمان می‌باشد.

بند یازده

استانداردهای حسابداری و حسابرسی: منظور استانداردهای حسابداری و حسابرسی ملی لازم‌الاجرا می‌باشد.

بخش دو – ارکان انتشار اوراق مرابحه

ماده دو

بانی باید دارای شرایط زیر باشد:

بند الف

شرکت‌های سهامی، شرکت‌های تعاونی و مؤسسه یا نهادعمومی غیر دولتی مشمول ماده ۳ قانون مدیریت خدمات کشوری، به استثنای شهرداری‌ها که دارای شرایط زیر باشند:

۱) در ایران به ثبت رسیده و مرکز اصلی فعالیت آن در ایران باشد؛

۲) مجموع جریان نقدی حاصل از عملیات آن در دو سال مالی اخیر مثبت باشد. اگر جریان نقد حاصل از عملیات بانی مطابق صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای حسابرسی شده در سال جاری مثبت باشد می‌تواند در محاسبه مجموع جریان نقدی مذکور لحاظ ‌شود؛

۳) حداکثر نسبت مجموع بدهی‌ها به دارایی‌های آن ۹۰ درصد باشد؛

۴) اظهارنظر بازرس و حسابرس شرکت در خصوص صورت‌های مالی دو سال مالی اخیر آن مردود یا عدم اظهارنظر نباشد.

بند ب

مؤسسات دولتی، شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها.

تبصره یک

در خصوص بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری و شرکت‌های واسپاری (لیزینگ‌ها) تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جریان نقدی حاصل از عملیات آن در دوره مالی یک سال اخیر مثبت بوده و حداکثر نسبت مجموع بدهی‌ها به دارایی‌های آن ۹۵ درصد باشد.

تبصره دو

در صورتی که پرداخت اقساط بهای دارایی و سایر وجوهی را که بانی ملزم به پرداخت آن به نهاد واسط می‌باشد در سررسید یا سررسیدهای معین توسط بانک‌ها و یا مؤسسات مالی اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعهد و تضمین شده باشد، رعایت بندهای ۲ و ۳ ماده فوق و ماده ۱۳ این دستورالعمل برای بانی الزامی نمی‌باشد.

ماده سه

انتشار اوراق مرابحه، صرفاً توسط نهاد واسط مجاز می‌باشد.

ماده چهار

بانی و فروشنده نباید دارای شخصیت حقوقی واحد باشند.

ماده پنج

ضامن توسط بانی و با تأیید سازمان صرفاً از میان بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بیمه‌های تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، نهادهای عمومی و شرکت‌ها و مؤسسات دولتی انتخاب می‌شود.

تبصره یک

ضمانت اشخاص حقوقی تحت کنترل بانی برای پرداخت اقساط و ایفای تعهدات بانی قابل قبول نمی‌باشد. این موضوع باید توسط حسابرس بانی تأیید گردد.

تبصره دو

در صورتی که اوراق مرابحه دارای رتبه اعتباری مورد تأیید سازمان باشد، وجود ضامن الزامی نخواهد بود.

تبصره سه

در صورت احراز شرایط زیر توسط بانی، وجود ضامن الزامی نخواهد بود و پذیره‌نویسی این اوراق صرفاً باید به قیمت بازار ( اسمی، صرف یا کسر) صورت گیرد:

۱- بانی جزو شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران باشد.

۲- امتیاز نهایی اطلاع رسانی بانی براساس آخرین گزارش واحد نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار مساوی و یا بیشتر از ۷۵ باشد.

۳- با تأیید سازمان و با رعایت دستورالعمل توثیق اوراق‌بهادار نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویۀ وجوه اوراق‌بهادار با شرایط زیر به نفع نهاد واسط برای پشتیبانی از تعهدات ناشر وثیقه شده باشد:

۳-۱- اوراق‌بهادار مورد وثیقه می‌تواند متعلق به بانی یا هر شخص دیگری باشد.

۳-۲- ضریب ارزش اوراق­بهادار وثیقه شده نسبت به مجموع اصل و سود اوراق منتشره و حد تعیین شده برای جبران وثیقه به شرح جدول زیر می­ باشد. ارزش وثیقه با احتساب میانگین ۶ ماهه قیمت اوراق‌بهادار محاسبه می‌گردد. درصورتی که متوسط ارزش وثیقه به مدت ۵ روز معاملاتی پیاپی تا حد تعیین شده جهت جبران وثیقه کاهش یابد، بانی مکلف به جبران آن تا سقف اولیه ظرف مدت ده روز کاری می‌باشد. درصورت فراهم شدن شرایط فنی، ارزش روزانه وثایق در سامانه معاملات اعلام خواهد شد.

شرح

ضریب- نسبت به ارزش اصل و سود اوراق‌بهادار

حد جبران وثیقه- نسبت به ارزش اصل و سود اوراق‌بهادار

سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران

۱/۵

۱/۱

سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس مجاز برای خرید و فروش توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری

۲

۱/۵

سهام بانی توثیق شده توسط سهامدار شرکت بانی

۲/۵

۱/۸

اوراق بهادار(غیر از سهام) با درآمد ثابت یا متغیر پذیرفته شده در بورس‌ اوراق بهادار تهران/ فرا بورس ایران دارای ضمانت بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی

۱/۲

۱

اوراق بهادار(غیر از سهام) با درآمد ثابت یا متغیر پذیرفته شده در بورس‌ اوراق بهادار تهران/ فرا بورس ایران دارای ضامن غیر بانکی

۱/۳

۱

اسناد سپرده بانکی

۱

–

۳-۳- سهام معرفی شده برای وثیقه، حداقل معادل ۸۰ درصد روزهای معاملاتی بازار در یک سال منتهی به تاریخ درخواست، معامله شده باشد.

۳-۴- اوراق مذکور باید به نفع نهاد واسط توثیق گشته و مالک وثیقه باید نسبت به اعطای وکالت با اختیار فروش وثیقه به نهاد واسط به صورت بلاعزل تام الاختیار با حق توکیل به غیر و با سلب حق ضم امین و با سلب حق انجام موضوع وکالت از خود تا پایان ایفای تعهدات مرتبط با اوراق­بهادار منتشره اقدام نماید.

۳-۵- شرکت می تواند در پایان هرسال نسبت به آزادسازی وثیقه متناسب با تعهدات ایفا شده اقدام نماید.

۳-۶- رفع توثیق اوراق یادشده متناسب با تعهدات ایفا شده یا پس از تصفیۀ کامل اوراق با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار امکان­پذیر است.

۴- در صورتی‌که وثایق ارائه شده توسط بانی برای تضمین کل تعهدات کافی نباشد، تضمین باقیمانده تعهدات توسط ضامن معتبر امکان‌پذیر است.

۵- درصورت عدم ایفای تعهدات مالی بانی در خصوص اوراق­بهادار منتشره و گذشت ۱۰ روزکاری از مواعد مقرر، نهاد واسط موظف است نسبت به فروش وثایق به میزان تعهدات ایفا نشده و جرایم مربوطه اقدام و تعهدات بانی را از این محل ایفا نموده و مراتب را به سازمان اعلام نماید.

تبصره چهار

عدم ایفای تعهدات توسط بانی که باعث رجوع به وثایق گردد، منجر به محرومیت بانی از استفاده از شرایط تبصره ۳ به مدت دو سال می‌گردد.

ماده شش

حسابرس بانی در زمان ارائۀ طرح تأمین مالی تا پایان تصفیه اوراق باید از میان مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب شده باشد.

ماده هفت

عامل فروش اوراق مرابحه از بین شرکت‌های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران توسط بانی انتخاب می‌گردد.

تبصره

عامل فروش با اخذ مجوزهای لازم می‌تواند به منظور توزیع گستردۀ اوراق از خدمات بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی، بیمه‌های تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوی اسلامی ایران و نهادهای مالی استفاده نموده و ترتیبی اتخاذ نماید تا سفارش‌گیری جهت خرید اوراق، از طریق اشخاص مذکور نیز انجام شود.

ماده هشت

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویۀ وجوه، پس از دریافت اقساط بهای دارایی و حسب مورد سود ناشی از سرمایه‌گذاری مجدد بخشی از آن اقساط از ناشر، مبالغ مذکور را در سررسید یا سررسیدهای معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌نماید.

ماده نه

بازارگردان و متعهد پذیره‌نویسی اوراق مرابحه، با تأیید سازمان توسط بانی انتخاب می‌شود. متعهد پذیره‌نویس و بازارگردان یا حسب مورد سرمایه‌گذار بازارگردان باید از کفایت سرمایه لازم برخوردار باشند.

بخش سه – شرایط دارایی

ماده ده

دارایی‌های مبنای انتشار اوراق مرابحه باید دارای شرایط زیر باشند:

بند الف

مشخصات عمومی

(۱) دارایی در زمان انتشار اوراق موجود بوده یا شرایط تحویل آن در مواعد زمانی مورد نظر بانی وجود داشته باشد؛

(۲) به‌کارگیری آن در فعالیت بانی، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج وجوه نقد جلوگیری نماید؛

(۳) هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی وجود نداشته باشد؛

(۴) تصرف و اعمال حقوق مالکیت در آن برای نهاد واسط دارای هیچگونه محدودیتی نباشد؛

(۵) امکان واگذاری به غیر را داشته باشد؛

(۶) به استثنای مواد و کالا تا زمان انتقال مالکیت دارایی به بانی، دارایی از پوشش بیمه‌ای مناسب و کافی برخوردار باشد.

بند ب

انواع دارایی قابل قبول

دارایی‌های قابل قبول جهت انتشار اوراق مرابحه به شرح زیر می‌باشند:

(۱) زمین؛

(۲) ساختمان و تأسیسات؛

(۳) ماشین‌آلات و تجهیزات؛

(۴) وسایل حمل و نقل؛

(۵) مواد و کالا.

تبصره یک

مواد و کالا به دارایی‌هایی اطلاق می‌گردد که:

الف) برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می‌شود،

ب) به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرآیند تولید قرار دارد،

ج) به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات، خریداری شده و نگهداری می‌شود،

د) ماهیت مصرفی دارد و به طور غیر مستقیم در جهت فعالیت واحد تجاری مصرف می‌شود،

تبصره دو

دارایی‌ مشاع به شرط واگذاری مالکیت کل دارایی، می‌تواند مبنای انتشار اوراق مرابحه قرار گیرد.

تبصره سه

به جز کالاهای پذیرفته‌شده در بورس کالا، ارزش دارایی و عمر اقتصادی آن باید توسط کارشناس یا کارشناسان منتخب کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا حسب مورد به تشخیص سازمان براساس سایر روش‌های قابل اتکا تعیین شود. دارایی‌هایی که به تشخیص سازمان دارای قیمت رسمی و معین هستند و نهاد واسط، دارایی را مستقیماً از تولیدکننده خریداری می‌نماید از این تبصره مستثنی می‌باشند.

تبصره چهار

دارایی‌های موضوع انتشار اوراق مرابحه به استثنای مواد و کالا، تا وصول کلیۀ مطالبات، در رهن نهاد واسط یا ضامن قرار می‌گیرد. اسناد، مدارک و قراردادهای مربوط به دارایی به وکالت از دارندگان اوراق در اختیار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویۀ وجوه (سهامی عام) قرار می‌گیرد.

تبصره پنج

ارزش تقریبی دارایی یا دارایی‌های مبنای انتشار اوراق مرابحه نباید کمتر از ده میلیارد ریال باشد.

ماده یازده

به استثنای مواد و کالا، بیمۀ دارایی در مدت زمان پرداخت اقساط، بر عهدۀ بانی می‌باشد.

بخش چهار – شرایط اوراق مرابحه

ماده دوازده

با خرید اوراق مرابحه، رابطۀ وکیل و موکل میان ناشر و خریداران اوراق مرابحه برقرار می‌گردد. ناشر به وکالت از طرف خریداران اوراق ملزم به خرید دارایی موضوع انتشار به صورت نقد و فروش اقساطی آن به بانی می‌باشد. در اسناد موضوع انتشار اوراق مرابحه باید قید شود که خرید اوراق به منزلۀ قبول وکالت ناشر بوده و وکالت ناشر تا سررسید و تصفیه نهایی اوراق غیرقابل عزل و معتبر است.

ماده سیزده

بانی باید دارای توانایی پرداخت مبالغ اقساط خود باشد.

ماده چهارده

خرید اوراق مرابحه توسط بانی منجر به مالکیت مافی‌الذمه و سقوط تعهد شده و اوراق مزبور باطل و از تعداد کل اوراق کسر می‌شود.

ماده پانزده

مواعد پرداخت‌ اقساط بهای دارایی مرتبط با اوراق مرابحه باید در اعلامیه پذیره‌نویسی مورد تأیید سازمان ذکر گردد.

ماده شانزده

دورۀ عمر اوراق نمی‌تواند بیش از باقیماندۀ عمر اقتصادی دارایی باشد.

تبصره

دورۀ عمر اوراق مرابحه به منظور خرید مواد و کالا حداکثر چهار سال خواهد بود.

بخش پنج – شرایط صدور مجوز

ماده هفده

برای صدور مجوز انتشار اوراق مرابحه، مدارک و مستندات زیر حسب مورد به تشخیص سازمان باید ارائه گردد:

بند یک

(۱) بیانیه ثبت اوراق مرابحه که علاوه بر مفاد ماده ۶ دستورالعمل ثبت و عرضه عمومی اوراق بهادار، مصوب ۱۳۸۵/۱۰/۰۱ شورا، حسب مورد شامل موارد زیر می‌باشد:

الف) مشخصات بانی، شامل:

• نام و نوع شخصیت حقوقی؛

• شمارۀ ثبت نزد مرجع ثبت شرکت‌ها؛

• مدت شرکت؛

• ترکیب سهامداران/ مالکان؛

• مشخصات مدیران؛

• موضوع فعالیت.

ب) مشخصات اوراق.

ج) مشخصات دارایی.

د‌) مقررات و شرایط خاص حاکم بر تولید، مصرف، قیمت‌گذاری، واردات یا صادرات دارایی.

هـ) گزارش تحلیل ریسک‌های مرتبط با موضوع فعالیت بانی.

و) رتبه اعتباری اوراق در صورت وجود.

ز‌) مدت و مبلغ اقساط و نحوۀ پرداخت آن به سرمایه‌گذاران.

بند دو

صورت‌های مالی حسابرسی شدۀ دو سال مالی اخیر بانی یا حسب مورد سال گذشته با رعایت ماده ۲. در هر حال صورت‌های مالی سال مالی اخیر بانی باید توسط حسابرس معتمد سازمان حسابرسی شده باشد.

بند سه

گزارش‌ کارشناس یا کارشناسان منتخب کانون کارشناسان رسمی دادگستری درخصوص عمر اقتصادی دارایی و ارزش آن یا سایر مدارک مرتبط.

بند چهار

مستندات مربوط به دارایی:

بند پنج

گزارش توجیهی تأمین مالی بانی از طریق انتشار اوراق مرابحه به همراه گزارش حسابرس بانی درخصوص آن و رعایت شرایط دارایی و سایر مقررات مندرج در این دستورالعمل.

بند شش

سایر اطلاعات مهم به تشخیص سازمان.

ماده هجده

صدور مجوز انتشار اوراق مرابحه، منوط به انعقاد قراردادهای لازم میان ارکان در چارچوب تعیین‌شده توسط سازمان می‌باشد.

ماده نوزده

در صورتی که دارایی در نظر گرفته شده جهت انتشار اوراق مرابحه قابل تفکیک به واحدهای معین نباشد، استفاده از متعهد پذیره‌نویسی در عرضۀ اوراق مرابحه الزامی می‌باشد. استفاده از تعهد پذیره‌نویسی در انتشار اوراق مرابحه برای دارایی‌های قابل تفکیک به واحدهای معین با درخواست بانی و تأیید سازمان الزامی نیست.

ماده بیست

اوراق مرابحه باید قبل از دریافت مجوز انتشار در صورت فعالیت مؤسسات رتبه‌بندی دارای مجوز فعالیت از سازمان، از مؤسسات یادشده رتبه اعتباری دریافت نمایند.

بخش شش – سایر

ماده بیست و یک

در صورتی که بانی نزد سازمان به ثبت نرسیده باشد، پس از تأمین مالی از طریق انتشار اوراق مرابحه تا زمان تصفیه اوراق، ملزم به ارائۀ اطلاعات زیر به سازمان می‌باشد:

بند یک

صورت‌های مالی سالانۀ حسابرسی شده توسط حسابرس معتمد سازمان، ظرف مهلت‌های مقرر قانونی،

بند دو

حسب مورد سایر اطلاعات با اهمیت براساس ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان مصوب ۳/۵/۸۶ هیئت‌مدیره سازمان از جمله:

۱- رویدادهای مؤثر بر فعالیت، وضعیت مالی و نتایج عملکرد بانی

۲- تصمیمات و شرایط مؤثر بر ساختار سرمایه و تأمین منابع مالی بانی

۳- تغییر در ساختار مالکیت بانی

۴- اطلاعات مهم مؤثر بر قیمت اوراق بهاداری که برای تأمین مالی منتشر شده است.

ماده بیست و دو

معاملۀ دارایی مبنای انتشار اوراق مرابحه در بورس کالای ایران، خارج از جلسۀ رسمی معاملات و با رعایت مقررات مربوطه انجام خواهد شد.

[/private]