دستورالعمل اجرایی معاملات قرارداد اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران

 فصل یک – تعاریف و اصطلاحات

ماده یک

همۀ اصطلاحات و واژگانی که در مادۀ ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران تعریف شده اند، به همان معانی در این دستورالعمل کاربرد دارند. واژگان دیگر، دارای معانی زیر هستند:

بند یک

آخرین روز معاملاتی: آخرین روزی که امکان معاملۀ قراردادهای اختیار معامله یک زیرگروه هم ماه در بازار مشتقه وجود دارد؛

بند دو

اتاق پایاپای: واحدی در شرکت است که بر اساس این دستورالعمل وظیفۀ انجام امور تسویه، پایاپای و اعمال قراردادهای اختیار معامله را بر عهده دارد؛

[private]

بند سه

اخطاریۀ افزایش وجه تضمین: اخطاریهای است که به منظور افزایش وجه تضمین مشتریان تا وجه تضمین لازم از طرف اتاق پایاپای ارسال میشود؛

بند چهار

ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله: حاصل ضرب اندازۀ قرارداد در قیمت اعمال است؛

بند پنج

ارزش بازار دارایی پایۀ قرارداد اختیار معامله: حاصل ضرب اندازۀ قرارداد در قیمت پایانی دارایی پایه در بازار نقدی است.

بند شش

ارزش معاملاتی قرارداد اختیار معامله: حاصل ضرب اندازۀ قرارداد در قیمت قرارداد اختیار معامله است؛

بند هفت

اعمال: استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله بر اساس ضوابط این دستورالعمل است؛

بند هشت

اندازۀ قرارداد: مقداری از دارایی پایه است که فروشنده در قرارداد اختیار معامله، خرید یا فروش آن را تعهد می کند؛

بند نه

اولین روز معاملاتی: اولین روزی که امکان معاملۀ قراردادهای اختیار معامله یک زیرگروه هم ماه در بازار مشتقه وجود دارد؛

بند ده

بازار مشتقه: بازار معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله در بورس کالای ایران است؛

بند یازده

بازار نقدی: در این دستورالعمل، بازار معاملات فیزیکی کالا (اعم از بورس کالای ایران و خارج از بورس کالا) است؛

بند دوازده

بانک عامل: بانکی که شرکت به منظور انجام عملیات بانکی مربوط به امور پایاپای، تسویه و اعمال قراردادهای اختیار معامله تعیین میکند؛

بند سیزده

بستن موقعیت: سقوط تعهد دارندۀ موقعیت باز فروش با اتخاذ موقعیت خرید در همان نماد معاملاتی یا سلب اختیار (حق) دارندۀ موقعیت باز خرید با اتخاذ موقعیت فروش در همان نماد معاملاتی است؛

بند چهارده

بورس: بورس کالای ایران است؛

بند پانزده

به روز رسانی حساب ها: فرآیندی است که پس از پایان معاملات روزانه توسط اتاق پایاپای و به ترتیبی که در این دستورالعمل ذکر شده است، با هدف تعیین وجه تضمین لازم و حسب مورد صدوراخطاریه افزایش وجه تضمین انجام میشود.

بند شانزده

بیانیۀ ریسک: فرمی است که پیش از آغاز معاملات در بازار مشتقه به امضای مشتری میرسد و حاکی از آگاهی کامل مشتری از ریسک معامله و پذیرش آن در بازار است؛

بند هفده

تخصیص: فرآیندی است که طی آن اتاق پایاپای، برخی از دارندگان موقعیتهای باز فروش را برای انجام تعهدات مربوط به قراردادهای اختیار معاملۀ اعمالشده بر اساس ضوابط این دستورالعمل تعیین میکند؛

بند هجده

تسویه نقدی: تسویۀ قرارداد اختیار معامله در حالتی که دارندۀ موقعیت باز پس از اعمال، تعهدات موضوع قرارداد را ایفا نکند، در این حالت مابهالتفاوت ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله و ارزش بازار دارایی پایۀ قرارداد اختیار معامله به حساب طرفین معامله بر اساس ضوابط این دستورالعمل منظور میشود؛

بند نوزده

جلسۀ معاملاتی: دورۀ زمانی پیوستۀ انجام معاملات طی یک روز کاری است که توسط هیئت مدیرۀ بورس تعیین میشود. بورس می تواند در یک روز کاری چند جلسۀ معاملاتی داشته باشد.

بند بیست

حداقل تغییر قیمت هر سفارش: کسری از قیمت قرارداد اختیار معامله که تغییرات قیمت سفارش باید مضرب صحیحی از آن باشد و مقدار آن حداقل یک ریال است؛

بند بیست و یک

حداقل وجه تضمین: نسبتی از وجه تضمین لازم است که اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری کمتر از آن شود، منجر به صدور اخطاریۀ افزایش وجه تضمین میشود؛

بند بیست و دو

حساب اعمال مشتری: حساب بانکی است که بر اساس مشخصات اعلامی شرکت به منظور تسویۀ وجوه مربوط به اعمال قراردادهای اختیار معامله معرفی می شود که می‌تواند با حساب عملیاتی مشترک باشد؛

بند بیست و سه

حساب عملیاتی مشتری: حساب بانکی است که بر اساس مشخصات اعلامی شرکت به منظور تودیع وجوه تضمین و تسویه و پایاپای معاملات قرارداد اختیار معامله معرفی میشود؛

بند بیست و چهار

خسارت: مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیتهای ایشان بر اساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد اخذ میشود؛

بند بیست و پنج

مهلت تحویل: مهلت تحویل کالای موضوع دارایی پایه قرارداد اختیار معامله است که در مشخصات قرارداد تعیین می شود؛

بند بیست و شش

دورۀ معاملاتی: فاصله زمانی اولین روز معاملاتی لغایت آخرین روز معاملاتی هر قرارداد اختیار معامله است؛

بند بیست و هفت

دارایی پایه: کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا که قرارداد اختیار معامله بر روی آن منعقد میشود؛

بند بیست و هشت

رسید تحویل: سندی است که حسب مورد به صورت قبض انبار توسط انبارهای مورد تائید بورس یا در قالب گواهی سپرده کالایی توسط شرکت صادر شده و مالکیت شخص را بر مقدار مشخصی از یک کالا گواهی میکند.

بند بیست و نه

روز کاری: روزهای مجاز معاملاتی قراردادهای اختیارمعامله است که توسط هیئت مدیرۀ بورس تعیین می شود؛

بند سی

روش تسهیم به نسبت: یکی از روش های تخصیص است که بر اساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده به نسبت تعداد موقعیتهای باز فروش، بین دارندگان آن تسهیم میگردد؛

بند سی و یک

روش تصادفی: یکی از روش های تخصیص است که بر اساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص مییابد؛

بند سی و دو

روش ردگیری موقعیت: یکی از روش های تخصیص است که بر اساس آن سابقۀ معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به دارنده موقعیت باز فروش آن قرارداد تخصیص می یابد؛

بند سی و سه

روش زمانی: یکی از روش های تخصیص است که بر اساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بر اساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص مییابد؛

بند سی و چهار

زمان سررسید: تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله منقضی میشود؛

بند سی و پنج

زیرگروه هم ماه: مجموع‍ۀ قراردادهای اختیار معاملۀ یک گروه اختیار معامله که زمان سررسید آنها یکسان است؛

بند سی و شش

سبک اعمال: یکی از روش‌های مختلف اعمال است که تعیین‌کنندۀ مواعد زمانی مجاز اعمال می‌باشد؛

بند سی و هفت

سفارش: درخواست مشتری جهت اخذ موقعیت خرید یا فروش قرارداد اختیار معامله است؛

بند سی و هشت

حداکثر حجم هر سفارش: حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است که در مشخصات قرارداد تعیین میشود؛

بند سی و نه

سقف موقعیتهای باز: حداکثر تعداد مجاز موقعیت های باز مشتری، کارگزار یا بازار در هر زیرگروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین میشود؛

بند چهل

سقف موقعیت های هم جهت: حداکثر تعداد مجاز موقعیت های هم جهت مشتری و کارگزار در هر زیرگروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می شود.

چهل و یک

بند چهل و دو

صورتحساب مشتری: اطلاعات و مستندات مربوط به تراکنشهای مالی فیمابین مشتری و کارگزار است؛

بند چهل و سه

ضوابط وجه تضمین: ضوابط پیوست این دستورالعمل است که براساس آن وجوه تضمین محاسبه می گردد؛

بند چهل و چهار

فاصلۀ قیمت اعمال: فاصلۀ بین قیمت اعمال نمادهای معاملاتی یک زیرگروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می شود؛

بند چهل و پنج

قرارداد اختیار معامله: اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده اوراق متعهد میشود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال معامله کند. خریدار اوراق می تواند در زمان یا زمانهای معینی در آینده طبق قرارداد، معامله را انجام دهد. فروشندۀ اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت میکند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد میشود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. هر یک از خریدار و فروشنده میتوانند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد بود. اوراق اختیار معامله میتواند بهصورت اختیار فروش یا خرید باشد؛

بند چهل و شش

قرارداد اختیار معاملۀ بیتفاوت : قرارداد اختیار معامله ای در هر زیرگروه هم ماه است که قیمت اعمال آن با قیمت پایانی دارایی پایه برابر است؛

بند چهل و هفت

قرارداد اختیار معاملۀ در زیان : در مورد قرارداد اختیار معاملۀ فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی دارایی پایه کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی دارایی پایه بیشتر است، گفته می-شود؛

بند چهل و هشت

قرارداد اختیار معاملۀ در سود : در مورد قرارداد اختیار معاملۀ فروش، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی دارایی پایه بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معاملۀ خرید، به هر قرارداد اختیار معاملۀ یک زیرگروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی دارایی پایه کمتر است، گفته می شود؛

بند چهل و نه

قیمت اعمال : قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه است؛

بند پنجاه

قیمت پایانی دارایی پایه: عبارت است از قیمت کالا در بازار نقدی یا قیمت پایانی اوراق بهادار مبتنی بر کالا که حسب مورد توسط بورس محاسبه و اعلام می شود؛

بند پنجاه و یک

قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله: قیمت پایانی هرقرارداد اختیار معامله که بورس پس از پایان روز معاملاتی محاسبه و اعلام میکند؛

بند پنجاه و دو

قیمت قرارداد اختیار معامله : قیمت قرارداد اختیار معامله به ازای یک واحد از دارایی پایه که سفارش خرید یا فروش بر اساس آن اجرا میشود؛

بند پنجاه و سه

کارمزد اعمال: کارمزدی که از طرفین قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت میشود؛

بند پنجاه و چهار

کارمزد معامله: کارمزدی که در قبال انجام معاملۀ قرارداد اختیارمعامله در بازار مشتقه از مشتری اخذ میشود؛

بند پنجاه و پنج

کلاس اختیار معامله : مجموعه قراردادهای اختیار معامله یک گروه اختیارمعامله است که از یک نوع (اختیار خرید یا اختیار فروش) باشند؛

بند پنجاه و شش

گروه اختیار معامله: همۀ قراردادهای اختیار معاملۀ خرید و فروش مبتنی بر یک دارایی پایه است؛

بند پنجاه و هفت

ماه قرارداد: یکی از ماههای سال هجری شمسی است که زمان سررسید قرارداد اختیار معامله در آن قرار دارد؛

بند پنجاه و هشت

موقعیت باز: خالص موقعیت های مشتری در هر نماد معاملاتی است که می تواند خرید یا فروش باشد. موقعیت باز خرید نشان دهندۀ تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله و موقعیت باز فروش نشان دهندۀ تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله است؛

بند پنجاه و نه

موقعیتهای همجهت : موقعیت‌های باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید و موقعیت‌های باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ فروش یا موقعیت‌های باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید و موقعیت‌های باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش در هر زیرگروه هم‌ماه قرارداد اختیار معامله است؛

بند شصت

موقعیت پوشش داده شده: موقعیت بازیست که مطابق با ضوابط وجه تضمین قراردادهای اختیار معامله در پیوست ۱ این دستورالعمل، با خرید کالا یا اتخاذ موقعیت در بازار آتی پوشش داده شده باشد.

بند شصت و یک

نحوۀ درج قرارداد اختیار معامله: تعداد قراردادهای اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیرگروه هم ماه، نحوۀ تعیین قیمتهای اعمال بر اساس فاصلۀ قیمت اعمال و شرایط درج قراردادهای اختیار معاملۀ جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام میشود؛

بند شصت و دو

وجه تضمین: وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت میشود؛

بند شصت و سه

وجه تضمین اضافی: میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت های باز و بر اساس ضوابط وجه تضمین محاسبه می شود. میزان این وجه تضمین توسط بورس تعیین می‌شود؛

بند شصت و چهار

وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی که برای تضمین ایفای تعهدات، در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیت های باز (اعم از خرید و فروش) و بر اساس ضوابط وجه تضمین، از دارندۀ موقعیت باز فروش دریافت میشود؛

بند شصت و پنج

وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریۀ افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود؛

بند شصت و شش

وجه تضمین لازم: وجه تضمینی است که بهطور روزانه متناسب با موقعیتهای باز و بر اساس ضوابط وجه تضمین تعیین می شود. اگر وجه تضمین پرداخت شده از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد؛

 فصل دو – مشخصات قرارداد

ماده دو

دارایی پایه از بین کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالای پذیرفته شده در بورس یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی به تشخیص هیئت مدیره بورس، انتخاب میگردد.

ماده سه

مشخصات قرارداد یک گروه اختیار معامله شامل موارد زیر است:

۱)دارایی پایه و مشخصات کامل آن؛	۱۲) مهلت تحویل و شرایط آن؛
۲)نماد معاملاتی (متشکل از دارایی پایه سال و ماه قرارداد- قیمت اعمال نوع قرارداد اختیار معامله)؛	۱۳) سقف موقعیت‌های باز و هم‌جهت؛
۳)اندازۀ قرارداد؛	۱۴) خسارت‌ها؛
۴) فاصلۀ قیمت اعمال؛	۱۵) سقف وثیقه قابل‌دریافت از مشتری؛
۵) وجه تضمین (شامل وجه تضمین اولیه، وجه تضمین لازم، حداقل وجه تضمین و نحوه تعیین وجه تضمین اضافی)؛	۱۶) مهلت ارائه درخواست اعمال؛
۶) سبک اعمال؛	۱۷) نحوۀ درج قرارداد اختیار معامله؛
۷) روش تخصیص؛	۱۸)  نحوۀ اعمال؛
۸) حداقل تغییر قیمت هر سفارش؛	۱۹) ساعات و روزهای معاملاتی؛
۹) ماه‌های قرارداد؛	۲۰)  کارمزدهای معاملاتی؛
۱۰)  دوره معاملاتی؛	۲۱)  نوع تسویۀ پس از اعمال؛
۱۱)  واحد پولی قیمت؛	۲۲)  حداکثر حجم هر سفارش؛

تبصره یک

بندهای (۱) تا (۱۶) مشخصات قرارداد به تصویب هیات مدیره بورس میرسد و بندهای (۱۷) تا (۲۲) بر اساس ضوابط این دستورالعمل تعیین میشود.

تبصره دو

کلیۀ بندها در قالب مشخصات قرارداد به اطلاع عموم میرسد.

ماده چهار

بورس اطلاعیۀ معاملاتی قرارداد اختیار معامله را حداقل دو روز کاری پیش از اولین روز معاملاتی هر زیرگروه هم¬ماه در قالب فرم های مصوب بورس از طریق سایت رسمی خود به اطلاع عموم میرساند.

ماده پنج

دارندۀ موقعیت باز خرید میتواند، بر اساس سبک اعمال تعیین شده در مشخصات قرارداد، قرارداد اختیار معامله خود را اعمال کند. اعمال میتواند بر اساس ضوابط این دستورالعمل تا آخرین روز معاملاتی ، صرفاً در آخرین روز معاملاتی یا در برخی از روزهای معاملاتی صورت پذیرد.

ماده شش

موقعیتهای باز فروش و هم جهت نباید از سقفهای تعیین شده تجاوز کند. سقف های مزبور در مشخصات قرارداد تعیین می‌شود.

ماده هفت

خسارتهای مقرر در مشخصات قرارداد از محل حساب عملیاتی مشتری و در صورت عدم کفایت، از محل وثایق کارگزار نزد اتاق پایاپای تأمین و رأساً برداشت میشود و در صورت عدم کفایت وثایق، کارگزار مکلف است حسب دستور اتاق پایاپای، خسارتهای مربوطه را پرداخت کند. بدیهی است کارگزار می تواند این خسارات را راساً از محل وثایق یا تضامین مشتری برداشت کند و در صورت عدم کفایت از مشتری مطالبه کند. مستندات این اقدامات باید در سوابق کارگزاری ثبت و نگهداری شود.

ماده هشت

در اولین روز معاملاتی هر زیرگروه هم ماه، حداقل یک قرارداد اختیار معاملۀ در سود، یک قرارداد اختیار معاملۀ بیتفاوت و یک قرارداد اختیار معاملۀ در زیان درج میشود. این موضوع تحت عنوان نحوۀ درج قرارداد اختیار معامله در مشخصات قرارداد اعلام میشود.

ماده نه

درج قراردادهای اختیار معامله بر اساس قیمت پایانی دارایی پایه حسب مورد دربازار نقدی و بازار اوراق بهادار مبتنی بر کالا ، در روز معاملاتی قبل و با لحاظ فاصلۀ قیمت اعمال انجام میشود.

ماده ده

بورس باید از اولین روز معاملاتی تا پنج روز کاری پیش از آخرین روز معاملاتی هر زیرگروه هم ماه، در صورت وقوع شرایط زیر، پیش از آغاز معاملات روزانه، حداقل یک قرارداد اختیار معاملۀ جدید در آن زیرگروه هم ماه معرفی کند و از طریق سامانۀ معاملاتی اعلام نماید:

بند یک

قیمت پایانی دارایی پایه در روز معاملاتی قبل، بزرگتر یا مساوی بیشترین قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله شود؛ یا

بند دو

قیمت پایانی دارایی پایه در روز معاملاتی قبل، کوچکتر یا مساوی کمترین قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله شود.

تبصره یک

قراردادهای جدید باید به نحوی معرفی شوند که همواره امکان معاملۀ حداقل یک قرارداد اختیار معامله در سود و یک قرارداد اختیار معامله در زیان وجود داشته باشد. بورس می‌تواند برای هر گروه اختیار معامله با هر زیرگروه هم ماه تعداد سقف نماد ایجاد شده تعیین نماید.

تبصره دو

در خصوص دارایی‌هایی که امکان درج نماد مطابق با مواد ۸، ۹ و ۱۰ وجود ندارد، بورس می‌تواند رویه درج نماد را پس از تصویب در هیئت مدیره بورس در مشخصات قرارداد اعلام نماید.

ماده یازده

اعمال قرارداد اختیار معامله تنها به درخواست دارندۀ موقعیت باز خرید و بر اساس ضوابط این دستورالعمل انجام میشود که تحت عنوان نحوۀ اعمال در مشخصات قرارداد اعلام میشود.

ماده دوازده

تخصیص قراردادهای اختیار معامله اعمال شده به موقعیت‌های باز فروش، براساس روش ردگیری موقعیت انجام می‌شود. در صورتی که بنا به تشخیص هیئت مدیره بورس به دلیل هزینه‌های بالا یا اشکالات فنی اجرای روش ردگیری موقعیت امکان پذیر نباشد، استفاده از یکی از روش‌های تخصیص تسهیم به نسبت، زمانی یا تصادفی نیز بلامانع است. روش تخصیص قراردادهای اختیار معامله در مشخصات قرارداد ذکر می‌گردد.

تبصره

در صورت تعیین سایر روش‌های تخصیص غیر از روش ردگیری موقعیت، فروشندگان اختیار معامله باید حین انعقاد قرارداد به اتاق پایاپای وکالت و اجازه دهند که اتاق پایاپای مشتری طرف قرارداد آنان یا هر دارنده اختیار معامله را برای اعمال اختیار به آنان حواله دهد.

ماده سیزده

ساعات و روزهای انجام معامله در بازار مشتقه، توسط هیئت مدیرۀ بورس تعیین می شود.

تبصره یک

تغییرات ساعات و روزهای معامله حداقل ۳ روز کاری قبل از اجرا، باید از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم برسد.

تبصره دو

مدیرعامل بورس می تواند ساعات شروع و خاتمه و طول جلسۀ معاملاتی را در صورت بروز اشکالات فنی در سامانۀ معاملاتی تغییر دهد. این تغییرات باید بلافاصله از طریق سایت رسمی بورس و سامانۀ معاملاتی به اطلاع عموم برسد. بورس باید مستندات مربوط به اشکالات فنی سامانۀ معاملاتی را در سوابق خود نگهداری و حسب درخواست به سازمان ارائه کند.

ماده چهارده

کارمزدهای بازار قرارداد اختیار معامله شامل کارمزد معاملات و کارمزد اعمال است. کارمزد اعمال از همۀ دارندگان موقعیت بازی که قرارداد اختیار معامله آنها تسویۀ نقدی و یا به تحویل منجر می گردد، اخذ می شود.

ماده پانزده

تحویل قرارداد اختیار معامله به صورت ایجاد موقعیت تعهدی در بازار اوراق بهادار مبتنی بر کالا یا تحویل فیزیکی کالا انجام میشود. اگر دارندۀ موقعیت باز خرید، قرارداد اختیار معامله را اعمال کند، دارندۀ موقعیت باز فروش موظف به انجام تعهدات واریز وجه تضمین اولیه به منظور اتخاذ موقعیت در بازار اوراق بهادار مبتنی بر کالا یا تحویل کالا بر اساس مقررات است. اگر دارندۀ موقعیت باز فروش به تعهدات واریز وجه تضمین اولیه به منظور اتخاذ موقعیت در بازار آتی یا تحویل کالا عمل نکند، قرارداد اختیار معامله بر اساس قیمت پایانی دارایی پایه در روز اعمال، تسویۀ نقدی شده و خسارتهای مقرر دریافت می شود.

ماده شانزده

بورس می تواند حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش را تحت عنوان حداکثرحجم هر سفارش تعیین و در مشخصات قرارداد اعلام کند.

 فصل سه – ثبت سفارش مشتریان

ماده هفده

سازمان می تواند برای کارگزاران مجاز به دسترسی به سامانۀ معاملاتی و مشتریان برای انجام معاملات قرارداد اختیار معامله محدودیت هایی تعیین نماید.

ماده هجده

نمایندگان کارگزاران به منظور دسترسی به سامانۀ معاملات برای انجام معاملات در بازار مشتقه باید دارای گواهینامۀ حرفهای مرتبط با معامله گری ابزارهای مشتقه باشند و دوره های آموزشی مربوطه را گذرانده باشند.

ماده نوزده

بورس می تواند در مورد تعداد کارگزارانی که یک مشتری می تواند از طریق آنها معامله کند، محدودیت تعیین کند. کارگزار و مشتری مکلف به کنترل و رعایت مفاد این ماده هستند.

ماده بیست

همۀ مشتریان جهت فعالیت در بازار مشتقه باید فرم بیانیۀ ریسک را نزد کارگزار تکمیل و امضا نمایند. فرم بیانیۀ ریسک توسط بورس تهیه و ابلاغ می شود. کارگزار می تواند حسب مورد با مشتریان خود در خصوص ارائۀ خدمات معاملاتی، قراردادی منعقد نماید.

ماده بیست و یک

کارگزار باید در زمان اخذ سفارش خرید یا فروش، از وجود هزینه های معاملاتی بعلاوۀ ارزش معاملاتی قرارداد اختیارمعامله یا وجه تضمین موردنیاز ، حسب مورد، در حساب مشتری اطمینان حاصل نماید.

تبصره یک

کارگزار باید در دفاتر خود برای هر مشتری، سرفصل جداگانهای ایجاد کند و در زمان اجرای سفارشهای مشتری از کفایت وجوه در حساب وی اطمینان یابد.

تبصره دو

مواردی که نیاز به رعایت ترتیبات مقرر در مادۀ ۲۱ وجود ندارد، توسط هیئت مدیره بورس تعیین و در مشخصات قرارداد اعلام خواهد شد.

ماده بیست و دو

کارگزار می تواند در مورد سفارشهای فروش، علاوه بر وجه تضمین اولیه، به منظور اطمینان از ایفای تعهدات مشتری، وثایق یا تضامینی تا سقف تعیین شده در مشخصات قرارداد از مشتری دریافت کند.

ماده بیست و سه

انواع سفارش و اعتبار آن در بازار مشتقه به شرح «دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران مصوب ۱۳۸۹/۷/۵ شورای عالی بورس و اوراق بهادار» است که بر اساس ملاحظات فنی، توسط هیئت مدیرۀ بورس انتخاب می شود.

ماده بیست و چهار

احراز هویت، دریافت و ثبت سفارش های مشتریان و نگهداری سوابق معاملات مشتریان و تسویۀ آنها بر اساس مقررات مصوب سازمان و بورس انجام می شود.

 فصل چهار – نحوۀ انجام معاملات

ماده بیست و پنج

مراحل انجام معاملات قراردادهای اختیار معامله بر اساس «دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران» تعیین می شود.

ماده بیست و شش

اجرای سفارش های ثبت شده در سامانۀ معاملاتی بر اساس اولویت قیمت و در صورت برابری قیمت ها، بر اساس اولویت زمانی ثبت سفارش انجام می شود.

ماده بیست و هفت

بورس قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله را حداکثر یک ساعت پس از پایان معاملات روزانه بر اساس رویۀ زیر محاسبه و اعلام می کند:

بند یک

اگر قرارداد اختیار معامله ای در یک روز معاملاتی معامله شود، قیمت پایانی قراداد اختیار معامله، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده طی آن روز معاملاتی است.

بند دو

اگر قرارداد اختیار معامله ای در یک روز معاملاتی معامله نشود، قیمت پایانی قرارداد اختیارمعامله در روز کاری قبل به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد.

بند سه

در صورت عدم وجود قیمت پایانی موضوع بند ۲ این ماده تا حداکثر ۲ روز کاری، قیمت پایانی قرارداد اختیارمعامله در روز کاری قبل به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد. و پس از آن بر اساس قیمت های پایانی زیرگروه هم ماه یا به صورت تئوریک توسط بورس محاسبه می گردد. روش محاسبات مربوط به این بند توسط هیات مدیره بورس تعیین می گردد.

ماده بیست و هشت

اگر کارگزار بهدلیل خطای کاربری یا سامانۀ معاملاتی، نسبت به معاملات معترض باشد، باید مراتب اعتراض خود را با ذکر دلیل برای رسیدگی تا پایان معاملات همان روز به بورس اعلام کند. تصمیم مدیر عامل بورس در این زمینه لازمالاجرا است.

ماده بیست و نه

اگر ظن دستکاری قیمت در معاملات وجود داشته باشد یا تغییرات غیرعادی در قیمت قرارداد اختیارمعامله مشاهده شود، سازمان یا مدیرعامل بورس، می تواند دستور توقف نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله را صادر کند. توقف نماد معاملاتی توسط مدیرعامل بورس حداکثر به مدت سه جلسۀ معاملاتی امکان پذیر است و توقف نماد برای مدتی بیش از سه جلسۀ معاملات صرفاً با موافقت سازمان امکان پذیر است. بازگشایی مجدد نماد، حسب مورد، بر اساس دستور متوقف کنندۀ نماد معاملاتی امکانپذیر است. معاملات متأثر از اقدامات فوق به تشخیص مقام دستوردهنده توسط بورس قابل ابطال است.

ماده سی

مشتری تا پیش از پایان جلسۀ معاملات آخرین روز معاملاتی می تواند اقدام به بستن موقعیت باز خود نماید.

 فصل پنج – تسویه و پایاپای

ماده سی و یک

کارگزار مسئولیت ایفای تعهدات مشتریان را در قبال اتاق پایاپای، بر عهده دارد. بدیهی است مسئولیت کارگزار رافع تعهدات مشتری در مقابل کارگزار نمی‌باشد.

ماده سی و دو

مشتری برای انجام معاملات در بازار قرارداد اختیار معامله، باید حساب عملیاتی و حساب اعمال را نزد بانک عامل افتتاح کند. مشتری در زمان افتتاح هر حساب اجازه برداشت، انسداد و سایر امور لازم برای انجام عملیات تعیین وجهتضمین لازم، تسویه و پایاپای معاملات و تسویۀ قراردادهای اختیار معامله اعمالشده را مطابق مقررات این دستورالعمل به اتاق پایاپای می دهد.

ماده سی و سه

ثبت سفارش در سامانۀ معاملاتی منوط به وجود وجه تضمین یا ارزش معاملاتی قرارداد حسب مورد، در حساب عملیاتی مشتری میباشد.

تبصره

در صورت وجود شرایط مندرج در مادۀ ۳۹ این دستورالعمل، ثبت سفارش منوط به وجود وجه تضمین در حساب عملیاتی مشتری نخواهد بود.

ماده سی و چهار

کارگزار باید بهمنظور پوشش تعهدات خود در قبال اتاق پایاپای، وثیقهای نزد شرکت تودیع کند. هیئت مدیرۀ شرکت ارزش و انواع وثایق مورد قبول و ضوابط تعیین و اخذ آن را تعیین میکند.

ماده سی و پنج

تسویه و پایاپای قراردادهای اختیار معامله پس از پایان معاملات روزانه به شرح زیر انجام می شود:

بند الف

معاملات مشتری بر اساس ارزش معاملاتی قراردادهای اختیار معامله و با احتساب کارمزدهای مربوطه و کسورات قانونی تسویه و به حساب وی منظور می شود؛

بند ب

اتاق پایاپای بر اساس ضوابط وجه تضمین، وجه تضمین لازم مشتری را محاسبه می کند.

بند ج

اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری از حداقل وجه تضمین کمتر شود، اتاق پایاپای اخطاریۀ افزایش وجه تضمین را حداکثر تا پایان همان روز معاملاتی به کارگزار ارسال می کند؛

بند د

کارگزار موظف است بلافاصله پس از دریافت اخطاریۀ افزایش وجه تضمین، مراتب را به اطلاع مشتری مربوطه برساند. مشتری موظف است حداکثر تا یک ساعت پس از شروع جلسه معاملاتی روز کاری بعد، وجه تضمین جبرانی را پرداخت کند یا نسبت به بستن آن دسته از موقعیت‌های باز فروش که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است، براساس ضوابط این دستورالعمل اقدام نماید.

تبصره یک

اگر به هر دلیلی طی مهلت های موضوع این ماده، مشتری تعهدات خود را ایفا ننماید، کارگزار مربوطه حسب دستور اتاق پایاپای اقدام به بستن تمام یا بخشی از موقعیت‌های باز مشتری جهت تامین وجه تضمین جبرانی مورد نیاز می‌نماید.

تبصره دو

در صورتیکه کارگزار نتواند از محل بستن موقعیت معاملاتی مشتری در ساعات معاملات عادی، اقدام به تامین وجه تضمین جبرانی نماید، اتاق پایاپای تعهدات وی را از محل وثایق تودیع شده کارگزار تأمین می نماید.

تبصره سه

درصورت وقوع شرایط تبصره ۲، کارگزار می‌تواند رأساً از محل بستانکاری مشتری و یا وثایق وی نزد کارگزار اقدام به تامین و جبران تعهدات مشتری نماید.

ماده سی و شش

افزایش موقعیت های باز فروش برای مشتری که اخطاریۀ افزایش وجه تضمین دریافت کرده است، پس از پرداخت وجه تضمین جبرانی یا بستن آن دسته از موقعیت های باز فروشی که تعهدات وجه تضمین آنها ایفا نشده است، امکانپذیر است.

ماده سی و هفت

اتاق پایاپای پس از اعلام قیمت پایانی هر قرارداد اختیار معامله تا پایان همان روز معاملاتی، گزارشی را که حداقل مشتمل بر موارد زیر است، به اطلاع کارگزار میرساند:

بند یک

موقعیت های باز کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی؛

بند دو

معاملات انجام شده توسط کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی؛

بند سه

موجودی حساب عملیاتی مشتری؛

بند چهار

میزان وجه تضمین لازم کارگزار و مشتری به تفکیک؛

بند پنج

بدهکاری یا بستانکاری مشتری بابت معاملات انجام شده؛

بند شش

کارمزدهای معاملاتی و کسورات قانونی.

ماده سی و هشت

وجه تضمین اضافی توسط اتاق پایاپای و بر اساس ضوابط وجه تضمین، محاسبه و در وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم لحاظ می گردد. پس از اعمال وجه تضمین اضافی اگر موجودی حساب عملیاتی مشتری از حداقل وجه تضمین کمتر شود، اخطاریۀ افزایش وجه تضمین برای وی صادر می شود.

ماده سی و نه

بورس می‌تواند در خصوص افرادی که اقدام به اخذ موقعیت باز فروش در معاملات اختیار می‌کنند محدودیت ایجاد نماید. این محدودیت می‌تواند شامل انتشار صرفا موقعیت‌های پوشش داده شده یا هر نوع شرایط اعتباری دیگر باشد که در مشخصات قرارداد ذکر می‌شود. اگر بورس اطمینان حاصل کند که تمامی فروشندگان موجود در معاملات اختیار با روش ایجاد موقعیت پوششی یا هر شرایط اعتباری دیگر اقدام به اخذ موقعیت باز فروش نموده اند، محاسبات وجه تضمین می تواند انجام نشود.

 فصل شش – اعمال

ماده چهل

اعمال قرارداد اختیارمعامله صرفاً در روزهای مجاز بر اساس سبک اعمال امکان پذیر است.

ماده چهل و یک

دارندۀ موقعیت باز خرید در صورت تمایل به اعمال قرارداد اختیار معامله، باید درخواست اعمال خود را طی مهلت ارائه درخواست اعمال مندرج در مشخصات قرارداد، از طریق کارگزار به اتاق پایاپای ارائه کند.

تبصره یک

پذیرش درخواست اعمال قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی، مستلزم تامین وجه تضمین اولیه مورد نیاز در قرارداد آتی توسط دارندۀ موقعیت باز است.

تبصره دو

پذیرش نهایی درخواست اعمال قرارداد اختیار معامله خرید مبتنی بر کالا مستلزم تأمین ارزش اعمال توسط دارندۀ موقعیت باز خرید، و درخواست اعمال قرارداد اختیار معاملۀ فروش مبتنی بر کالا مستلزم ارائه مستندات مربوط به احراز دارایی پایه طبق ضوابط اعلامی توسط اتاق پایاپای است.

تبصره سه

امکان اعمال قرارداد اختیار معامله به میزان کسری از اندازۀ قرارداد وجود ندارد.

تبصره چهار

در صورتی که پس از ارائه درخواست اعمال، امکان اعمال تعدادی از قراردادهای یک مشتری وجود داشته باشد، اعمال بر اساس همان تعداد قرارداد انجام خواهد شد.

ماده چهل و دو

اتاق پایاپای پس از پایان مهلت ارائۀ درخواست های اعمال قراردادهای اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی مراحل زیر را انجام می دهد:

بند یک

تطبیق موقعیت های درخواست شده فرد جهت اعمال با موقعیت¬های باز مشتری؛

بند دو

بررسی واریز وجوه به حساب اعمال مشتری بابت درخواست اعمال موقعیت‌های باز خرید قراردادهای اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی

بند سه

تعیین طرف مقابل اعمال کننده قرارداد اختیار معامله با استفاده از یکی از روش های تخصیص تعیین شده در مشخصات قرارداد

بند چهار

مابه التفاوت قیمت پایانی دارایی پایه در روز اعمال و قیمت اعمال، بین حساب عملیاتی مشتری دارنده موقعیت فروش و حساب عملیاتی مشتری دارنده موقعیت خرید، توسط اتاق پایاپای به حساب ذی نفع منتقل میشود.

بند پنج

اتاق پایاپای فهرست و میزان تعهدات آن دسته از موقعیت های باز فروش به تفکیک مشتری را به اطلاع کارگزاران می رساند.

بند شش

کارگزاران باید پس از دریافت گزارش بند ۵، تعهدات مربوط به اعمال مشتریان را به اطلاع آن ها برسانند.

بند هفت

دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص یافته طی مهلت مندرج در مشخصات قرارداد فرصت دارند وجه تضمین اولیه مورد نیاز جهت گشایش موقعیت تعهدی باز آتی را در حساب اعمال خود تأمین نمایند.

بند هشت

اتاق پایاپای جهت آن دسته از دارندگان موقعیت های باز فروش که تعهدات خود را ایفا نموده اند، قرارداد آتی با نزدیکترین سررسید به سررسید قرارداد اختیار معامله و پس از پایان روز معاملاتی قراردادهای آتی گشایش می نماید و آن دسته از موقعیت های باز فروش که تعهدات آن ها ایفا نشده است تسویه نقدی شده و مشمول خسارات مقرر در مشخصات قرارداد می شود. در هر صورت سقف موقعیت‌های تعهدی باز و هم‌جهت در معاملات اختیار معامله و قرارداد آتی نباید از سقف مندرج در مشخصات قرارداد اختیار معامله بیشتر باشد.

ماده چهل و سه

اتاق پایاپای پس از پایان مهلت ارائه درخواست‌های اعمال قراردادهای اختیارمعامله مبتنی بر کالا مراحل زیر را انجام می دهد:

۱. تطبیق تعداد موقعیتهای درخواستشده برای اعمال با موقعیتهای باز خرید مشتری در هر نماد معاملاتی؛

۲. بررسی کفایت موجودی حساب اعمال مشتری بابت قراردادهای اختیار معاملۀ خرید اعمالشده؛

۳. بررسی مستندات احراز دارایی پایه طبق ضوابط اعلامی اتاق پایاپای برای موقعیت باز خرید بابت قراردادهای اختیار معاملۀ فروش اعمالشده؛

۴. دارندگان موقعیت باز فروش موظف‌اند در مورد قراردادهای اختیار خرید، رسید تحویل و در مورد قراردادهای اختیار فروش، ارزش اعمال را طی مهلت مندرج در مشخصات قرارداد، تامین نمایند. کارگزار موظف است فهرست و میزان تعهدات آن دسته از موقعیت‌های باز فروش به تفکیک مشتری را که به تعهدات خود عمل کرده‌اند طی مهلت مقرر در مشخصات قرارداد به اطلاع اتاق پایاپای برساند.

۵. پس از انجام بررسی‌های بندهای ۱ تا ۳، دارندگان موقعیت باز خریدی که امکان اجرای درخواست اعمال آنها وجود ندارد و دارندگان موقعیت باز فروشی که مطابق بند ۴، تعهدات خود را ایفا ننموده‌اند مشخص می‌شوند. موقعیت‌های باز خرید و فروش موضوع این بند به روش تخصیص ذکر شده در مشخصات قرارداد تسویه نقدی شده و مشمول خسارات مندرج در مشخصات قرارداد خواهند شد.

۶. اتاق پایاپای پس از دریافت گزارش موضوع بند ۴، صرفاً در مورد این اشخاص، به روش تخصیص ذکر شده در مشخصات قرارداد، دارندگان موقعیت باز خرید مقابل آن‌ها تعیین می‌کند.

۷. اتاق پایاپای فهرست آن دسته از دارندگان موقعیت باز خرید و یا فروش موضوع بند ۶ که امکان اجرای درخواست اعمال آن‌ها وجود ندارد را مشخص و به اطلاع کارگزار می‌رساند. کارگزار نیز طی مهلت مقرر در مشخصات قرارداد موضوع را به اطلاع مشتری می‌رساند.

۸. در خصوص دارندگان موقعیت باز موضوع بند ۷ که تعهدات خود را ایفا ننموده¬اند، حسب مورد یکی از اقدامات ذیل قابل انجام است:

۱-۸. دارندگان موقعیت باز فروش که تعهدات خود را ایفا ننموده‌اند تسویه نقدی شده و مشمول خسارات مندرج در مشخصات قرارداد به نفع دارنده موقعیت باز خرید تخصیص یافته خواهند شد.

۲-۸. دارندگان موقعیت باز خرید در صورت تمایل، طی مهلت مقرر در مشخصات قرارداد فرصت دارند در مورد قراردادهای اختیار خرید، ارزش اعمال و در مورد قراردادهای اختیار فروش، مستندات احراز دارایی پایه را از طریق کارگزار به اطلاع اتاق پایاپای برسانند. اختیار دارندگان موقعیت باز خریدی که طی مهلت موضوع این بند اقدام لازم را انجام نداده‌اند، ملغی خواهد شد.

۹. اتاق پایاپای تا پایان روز کاری پس از آخرین روز معاملاتی، قراردادهای اختیار معاملۀ تخصیصیافتۀ قابلاعمال را تسویه میکند. اتاق پایاپای بر اساس ضوابط خود، مالکیت دارایی پایه موضوع قرارداد اختیار معامله را بر حسب نوع قرارداد اختیار معامله (خرید یا فروش) به دارندۀ موقعیت باز خرید یا فروش منتقل و وجه آن را به حساب طرف مقابل منظور میکند.

تبصره یک

اگر درخواست اعمال ارائه شده توسط مشتری به دلیل عدم وجود شرایط موضوع بندهای ۱ تا ۳ این ماده اجرا نشود، علیرغم عدم اجرای درخواست اعمال، دارندگان موقعیت‌های باز مکلف به پرداخت کارمزد‌های اعمال می‌باشد.

تبصره دو

مهلت‌های موضوع ماده ۴۲ و ۴۳، حسب مورد در مشخصات قرارداد تعیین خواهد شد.

ماده چهل و چهار

اعمال قرارداد اختیار معامله در زمان توقف نماد معاملاتی آن امکانپذیر نیست. صرفاً قرارداد اختیار معامله ای که تا پایان دورۀ معاملاتی متوقف باشد، در آخرین روز معاملاتی میتواند اعمال شود که در اینصورت قرارداد اختیار معامله بر اساس آخرین قیمت پایانی دارایی پایه در بازار نقدی، تسویۀ نقدی می شود.

 فصل هفت – سایر موارد

ماده چهل و پنج

توقف و بازگشایی نماد معاملاتی قراردادهای اختیار معاملۀ مبتنی بر قرارداد آتی به طور همزمان با توقف و بازگشایی نماد معاملاتی در بازار آتی و به یک روش انجام می شود.

ماده چهل و شش

در صورت نقض هر یک از مفاد این دستورالعمل توسط اشخاص ذیربط، بورس نیز باید بر اساس مقررات مربوطه به تخلفات آنها رسیدگی یا حسب مورد مراتب را به مرجع ذیصلاح گزارش کند.

ماده چهل و هفت

منظور از روز کاری در این دستورالعمل، روزهایی است که بورس در آن طبق مقررات فعالیت میکند. اگر مواعد تعیین شده در این دستورالعمل با روز تعطیل مصادف باشد، اولین روز کاری بعد از روز تعطیل، موعد مقرر محسوب میشود.

مؤخره

این دستورالعمل مشتمل بر ۴۷ ماده و ۱۹ تبصره است که در تاریخ ۱۳۹۳/۰۲/۰۶ به تصویب هیئت مدیرۀ سازمان بورس و اوراق بهادار رسید و در تاریخ ۱۳۹۵/۰۹/۱۷ اصلاح شد.

 پیوست – ضوابط وجه تضمین قراردادهای اختیار معامله در بورس کالای ایران

۱) وجه تضمین اولیۀ دریافتی از مشتری جهت اتخاذ موقعیت فروش جدید بر اساس جدول زیر تعیین می‌شود.

ردیف	نوع موقعیت فروش	وجه تضمین اولیه
۱	موقعیت فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش[۱]	مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله[۲] بعلاوه A درصد آخرین قیمت پایانی دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهای مقدار در زیان‌بودن قرارداد اختیار معامله ü  در هر صورت، وجه تضمین اولیه نباید از «مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله بعلاوه B درصد قیمت اعمال ضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.
۲	موقعیت فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید[۳]	مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله بعلاوه A درصد آخرین قیمت پایانی دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهای مقدار در زیان‌بودن قرارداد اختیار معامله ü  در هر صورت، وجه تضمین اولیه نباید از «مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار معامله بعلاوه B درصد قیمت اعمال ضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

۲) نحوه محاسبۀ وجوه تضمین لازم در هر زیرگروه هم‌ماه بر اساس جدول زیر است:

ردیف	عنوان موقعیت	وجه تضمین لازم
۱	موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید[۴]	وجه تضمین نیاز ندارد.
۲	موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ فروش[۵]	وجه تضمین نیاز ندارد.
۳	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش	قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه A درصد قیمت پایانی دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهای مقدار در زیان‌بودن قرارداد اختیار معامله ü  در هر صورت، وجه تضمین اولیه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه Bدرصد قیمت اعمال ضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.
۴	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید	قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه A درصد قیمت پایانی دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهای مقدار در زیان‌بودن قرارداد اختیار معامله ü  در هر صورت، وجه تضمین اولیه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه Bدرصد قیمت اعمال ضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.

۳) اتاق پایاپای، در صورت فراهم شدن امکانات فنی، وجوه تضمین قراردادهای اختیار معامله را بر اساس راهبردهای معاملاتی ذکر شده در بند ۴ این ضوابط محاسبه می‌کند.

تبصره ۱: راهبردهای معاملاتی در نظر گرفته شده در این ضوابط، صرفاً در یک زیرگروه هم‌ماه شناسایی می‌شوند.

تبصره ۲: راهبردهای معاملاتی بر اساس اولویت‌های زیر شناسایی می‌شوند:

اولویت اول: راهبرد شمارۀ ۵ و ۶ و ۷؛

اولویت دوم: راهبردهای شمارۀ ۱۴ و ۱۵؛

اولویت سوم: راهبردهای شمارۀ ۱۶ و ۱۷؛

اولویت چهارم: راهبردهای شمارۀ ۱۱ و ۱۳؛

اولویت پنجم: راهبردهای شمارۀ ۱۰ و ۱۲؛

اولویت ششم: راهبرد شمارۀ ۸؛

اولویت هفتم: راهبرد شمارۀ ۹؛

اولویت هشتم: راهبردهای شمارۀ ۱، ۲، ۳ و ۴.

۴) راهبردهای معاملاتی و نحوۀ محاسبۀ وجوه تضمین در هر زیرگروه هم‌ماه به شرح جدول زیر است:

ردیف	عنوان راهبرد	وجه تضمین لازم
۱	موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ خرید[۶]	وجه تضمین نیاز ندارد.
۲	موقعیت باز خرید قرارداد اختیار معاملۀ فروش[۷]	وجه تضمین نیاز ندارد.
۳	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش	قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه A درصد قیمت پایانی دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهای مقدار در زیان‌بودن قرارداد اختیار معامله ü  در هر صورت، وجه تضمین اولیه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه Bدرصد قیمت اعمال ضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.
۴	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید	قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه A درصد قیمت پایانی دارایی پایه ضربدر اندازۀ قرارداد منهای مقدار در زیان‌بودن قرارداد اختیار معامله ü  در هر صورت، وجه تضمین اولیه نباید از «قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد بعلاوه Bدرصد قیمت اعمال ضربدر اندازۀ قرارداد» کم‎تر باشد.
۵	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید (بر روی دارایی پایه کالا) پوشش‌داده‌‌شده[۸]با خرید دارایی پایه	وجه تضمین نیاز ندارد.
۶	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش (بر روی قرارداد آتی ) پوشش‌داده‌‌شده[۹] با فروش قرارداد آتی پایه	۲۰ درصد وجه تضمین اولیۀ راهبرد فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش
۷	موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید (بر روی قرارداد آتی) پوشش‌داده‌‌شده[۱۰] با خرید قرارداد آتی پایه	۲۰ درصد وجه تضمین اولیۀ راهبرد فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید
۸	موقعیت باز فروش دوپایه‌ای متقارن[۱۱] الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ و ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت‌اعمال یکسان با بند الف.	۱) وجه تضمین لازم موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ یا ۲) وجه تضمین لازم موقعیت باز قرارداد اختیار معاملۀ فروش هر کدام که بیش‌تر است بعلاوه قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد اختیار معاملۀ با وجه تضمین اولیۀ کم‌تر
۹	موقعیت باز فروش دوپایه‌ای نامتقارن[۱۲] الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش؛ و ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معامله خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.	۱) وجه تضمین لازم موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ یا ۲) وجه تضمین لازم موقعیت باز فروش قرارداد اختیار معاملۀ فروش هر کدام که بیش‌تر است بعلاوه قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ضربدر اندازۀ قرارداد اختیار معاملۀ با وجه تضمین اولیۀ کم‌تر
۱۰	نامتقارن خوش‌بینانه قرارداد اختیار معاملۀ فروش[۱۳] الف) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش؛ و ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.	قیمت اعمال بند ب ضربدر اندازۀ قرارداد منهای قیمت اعمال بند الف ضربدر اندازۀ قرارداد
۱۱	نامتقارن خوش‌بینانه قرارداد اختیار معاملۀ خرید[۱۴] الف) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ و ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.	وجه تضمین نیاز ندارد.
۱۲	نامتقارن بدبینانه قرارداد اختیار معاملۀ خرید[۱۵] الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید؛ و ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.	قیمت اعمال بند ب ضربدر اندازۀ قرارداد منهای قیمت اعمال بند الف ضربدر اندازۀ قرارداد
۱۳	نامتقارن بدبینانه قرارداد اختیار معاملۀ فروش[۱۶] الف) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش؛ و ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف.	وجه تضمین نیاز ندارد.
۱۴	موقعیت باز خرید نامتقارن پروانه‌ای خرید[۱۷] الف) موقعیت باز فروش در دو قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال یکسان؛ ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و ج) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال کم‎تر نسبت به بند الف. تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.	وجه تضمین نیاز ندارد.
۱۵	موقعیت باز خرید نامتقارن پروانه‌ای فروش[۱۸] الف) موقعیت باز فروش در دو قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال یکسان؛ ب) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و ج) موقعیت باز خرید در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال کم‎تر نسبت به بند الف. تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.	وجه تضمین نیاز ندارد.
۱۶	موقعیت باز فروش نامتقارن پروانه‌ای خرید[۱۹] الف) موقعیت باز خرید در دو قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت اعمال یکسان؛ ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت‌اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و ج) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ خرید با قیمت‌اعمال کم‎تر نسبت به بند الف. تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.	قیمت اعمال بند ب ضربدر اندازۀ قرارداد منهای قیمت اعمال بند الف ضربدر اندازۀ قرارداد
۱۷	موقعیت باز فروش نامتقارن پروانه‌ای فروش[۲۰] الف) موقعیت باز خرید در دو قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت اعمال یکسان؛ ب) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت‌اعمال بیش‌تر نسبت به بند الف؛ و ج) موقعیت باز فروش در یک قرارداد اختیار معاملۀ فروش با قیمت‌اعمال کم‎تر نسبت به بند الف. تفاوت قیمت‌های اعمال یکسان است.	قیمت اعمال بند الف ضربدر اندازۀ قرارداد منهای قیمت اعمال بند ج ضربدر اندازۀ قرارداد

۴-۱) در مواردی که اتخاذ موقعیت فروش منجر به بستن یک موقعیت باز خرید میشود وجه تضمین اولیه به شرح زیر است:

الف) اگر اتخاذ موقعیت فروش، منجر به بستن موقعیت‌های باز خرید مربوط به راهبردهای ردیف (۱) و (۲) بند ۴ این ضوابط شود، وجه تضمین اولیه نیاز ندارد؛

ب) اگر اتخاذ موقعیت فروش، منجر به بستن موقعیت‌های باز خرید مربوط به راهبردهای دیگر بند ۴ این ضوابط شود، وجه تضمین اولیه به شرح جدول فوق تعیین میشود.

۴-۲) در راهبردهای معاملاتی که مبلغ حاصل از فروش، بخشی از وجه تضمین اولیه را تشکیل می‌دهد، این مبلغ پس از تسویۀ معامله تأمین میشود.

۴-۳) در مورد قراردادهای اختیار معاملۀ پوشش‌داده‌شده، موارد زیر باید لحاظ شود:

الف) استفاده از راهبردهای پوششی با اعلام مشتری انجام می‌شود؛

ب)هم زمان با اتخاذ موقعیت پوششی دارایی پایه مربوطه مسدود میگردد و درصورتی که دارایی پایه قرارداد آتی باشد سود متعلق به آن قرارداد هم مسدود خواهد شد.

ج) رفع مسدودی دارایی پایه منوط به اعلام مشتری و تامین وجه تضمین اولیه است.

۴-۴) وجه تضمین اضافی توسط بورس به صورت درصدی که به مقادیر درصدی Aو Bاضافه خواهد شد، تعیین شده و در محاسبات وجه تضمین راهبردهای ردیف ۱ و ۲ بند ۲ و ردیف ۳ و ۴ بند ۲ یا ۴، حسب مورد، لحاظ می گردد.

تبصره: هیئت مدیره بورس درصدهای A وB  ذکر شده در این ضوابط را در قالب مشخصات قرارداد تعیین می‌کند.

[۱]. Short Put

[۲] . قیمت قرارداد اختیار معامله × اندازۀ قرارداد

[۳]. Short Call

[۴]. Long Call

[۵]. Long Put

[۶]. Long Call

[۷]. Long Put

[۸]. Covered

[۹]. Covered

[۱۰]. Covered

[۱۱]. Short Straddle

[۱۲]. Short Strangle

[۱۳]. Bull Put Spread

[۱۴]. Bull Call Spread

[۱۵]. Bear Call Spread

[۱۶]. Bear Put Spread

[۱۷]. Long Butterfly Call Spread

[۱۸]. Long Butterfly Put Spread

[۱۹]. Short Butterfly Call Spread

[۲۰]. Short Butterfly Put Spread

[/private]