دستورالعمل اجرایی معاملات قرارداد آتی در شرکت بورس کالای ایران(سهامی عام)

 فصل یک – تعاریف و کلیات

ماده یک – تعاریف

کلیه اصطلاحات و واژه‌هایی که در ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی تعریف شده‌اند، به همان مفاهیم در این دستورالعمل نیز کاربرد دارند. واژه‌های دیگر دارای معانی ذیل می‌باشند.

بند یک

آخرین روز معاملاتی: آخرین روزی که امکان معامله یک “قرارداد آتی” در “بورس” وجود دارد.

بند دو

اتاق پایاپای: واحدی است که وظیفه تسویه و پایاپای “قرارداد آتی” را برعهده دارد.

[private]

بند سه

اخطاریه افزایش وجه تضمین: اخطاری است که به منظور افزایش وجه تضمین مشتریان تا سطح “وجه تضمین اولیه” داده می‌شود.

بند چهار

ارزش قرارداد: ارزش دارایی تعهد شده در “قرارداد آتی” در زمان اخذ موقعیت تعهدی است.

بند چهار مکرر

اطلاعیه تحویل: اعلامیه ای است که جهت اطلاع مشتریان از نحوۀ انجام امور تحویل، در مهلت تعیین شده در این دستورالعمل توسط بورس منتشر می شود.

بند پنج

اطلاعیه معاملاتی قرارداد آتی: گزارشی است که برای اطلاع سرمایه گذاران از وضعیت “دارایی پایه” و مشخصات “قرارداد آتی” هر نماد معاملاتی در قالب فرم‌هایی که به تصویب هیئت مدیرۀ “بورس” می‌رسد، برای عموم منتشر می‌شود.

بند شش

اعلامیه تحویل: اعلامیه ای‌ است که توسط اتاق پایاپای جهت اطلاع خریداران از وضعیت تحویل کالا به آنها ارائه می‌گردد.

بند هفت

بازار جبرانی: بازاری است که پس از پایان معاملات روزانه تشکیل می‌گردد. در این بازار محدودیتهای قیمتی و مقداری معاملات تغییر می‌یابد و معاملات آن تاثیری در محاسبه “قیمت تسویه روزانه” ندارد.

بند هشت

بستن موقعیت: تبدیل تعهد از طریق اتخاذ یک “موقعیت تعهدی” جدید معکوس در مقابل “موقعیت تعهدی باز” مشتری

بند نه

بورس: شرکت بورس کالای ایران (سهامی عام) می‌باشد.

بند ده

به‌روز رسانی حساب‌ها: فرآیندی است که پس از پایان “جلسه معاملات” توسط “اتاق پایاپای” و به ترتیبی که در این دستورالعمل ذکر گردیده است، با هدف کنترل وجوه تضمین مشتریان انجام می‌شود.

بند یازده

بیانیه ریسک: فرمی است که قبل از فعالیت در بازار معاملات آتی باید به امضا مشتری رسیده باشد و حاکی ‌از اقرار شخص مذکور نسبت به آگاهی کامل وی از ریسک موجود در این معاملات می‌باشد.

بند دوازده

پیش پرداخت تحویل: وجهی است که خریداران باید به عنوان پیش پرداخت جهت تحویل کالا نزد” اتاق پایاپای” تودیع نمایند.

بند سیزده

تحویل: تسلیم دارایی پایه “قرارداد آتی” سررسید شده توسط فروشنده به خریدار.

بند چهارده

تسویه نقدی: توافق طرفین تعهد مبنی برسقوط تعهدات ایشان است که بر مبنای آن تسویه نهایی بر حسب آخرین” قیمت تسویه روزانه” صورت پذیرفته و مانده وجوه مسترد می‌گردد.

بند پانزده

دورۀ عادی معاملاتی: دوره ‌زمانی است که در آن معاملات بر مبنای “حراج پیوسته” انجام می‌شود.

بند شانزده

جلسۀ معاملات: دوره زمانی انجام معاملات یک “قرارداد آتی” است که شامل”دوره گشایش”،”جلسه عادی معاملاتی” و “دوره پایانی معاملات” می‌شود.

بند هفده

حداقل‌ وجه تضمین: حداقلی از سطح “وجه تضمین اولیه” است که برای هر موقعیت تعهدی باز باید موجود باشد. حداقل مذکور در مشخصات هر”قرارداد آتی” تعیین می‌شود.

بند هجده

حراج پیوسته: حراجی است که پس از “دوره گشایش” آغاز و تا پایان جلسه معاملات ادامه می‌یابد.

بند نوزده

حراج تک قیمتی: حراجی است که پس از “دوره پیش گشایش” جهت کشف یک نرخ برای اجرای سفارشات ثبت شده و شروع حراج پیوسته انجام می‌شود.

بند بیست

حساب عملیاتی مشتری: حساب بانکی مشتری است که جهت تسویه وجوه توسط “اتاق پایاپای” مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بند بیست و یک

خریدار: شخصی است که تعهد به خرید دارایی پایه در سر رسید می‌نماید و مطابق عرف بازار خریدار نامیده می‌شود.

بند بیست و دو

دارایی پایه: دارایی موضوع” قرارداد آتی پذیرش شده” است.

بند بیست و سه

دوره پایانی معاملات: دوره‌ای است که بازار با آن پایان می‌یابد و طی آن ورود سفارش جدید و یا ابطال سفارشات امکان‌پذیر نمی‌باشد و صرفاً سفارشاتی که با تغییر قیمت، شرایط برابری قیمت خرید و فروش را احراز می‌کنند، در این دوره اجرا می‌شوند.

بند بیست و چهار

دوره پیش گشایش: دوره ای است که در آن امکــان ثبت، تغییر و حذف سفارش وجود دارد و لیکن سفارشات اجرا نمی‌شود.

بند بیست و پنج

دوره تسویه روزانه: مدت زمانی است که طی آن عملیات مربوط به تسویه “قرارداد آتی” صورت می‌گیرد.

بند بیست و شش

دوره گشایش: این دوره شامل دوره “پیش گشایش” و “حراج تک قیمتی” است.

بند بیست و هفت

دوره معاملات: فاصله زمانی اولین لغایت آخرین روز معاملات هر “قرارداد آتی” که در مشخصات آن قرارداد تعریف می‌شود.

بند بیست و هشت

رسید انبار: سندی است که توسط انبارهای مورد تائید “بورس” صادر شده و مالکیت شخص را بر مقدار مشخصی از یک کالا گواهی می‌کند.

بند بیست و نه

روزکاری: روزهای مجاز معاملاتی که توسط هیئت مدیره “بورس” جهت انجام معاملات آتی تعیین می‌شود.

بند سی

سفارش: دستور مشتری جهت اتخاذ “موقعیت تعهدی” خرید یا فروش

بند سی و یک

فروشنده: شخصی است که تعهد به فروش “دارایی پایه” در سر رسید می‌نماید و مطابق عرف بازار فروشنده نامیده می‌شود.

بند سی و دو

قرارداد آتی: قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین میکنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند .

بند سی و سه

قرارداد آتی پذیرش شده: اوراق بهادار مبتنی بر کالایی است که توسط هیئت پذیرش “بورس” به منظور معاملات آتی در “بورس” پذیرش شده است.

بند سی و چهار

قیمت تسویه روزانه: قیمتی است که روزانه جهت به روز رسانی حساب‌ها توسط “بورس” محاسبه و اعلام می‌گردد.

بند سی و پنج

کمیتۀ آتی :کمیته‌ای ‌است که توسط هیأت مدیره “بورس” جهت انجام وظایف مصرح در این دستورالعمل تشکیل می‌گردد. اعضای این کمیته باید بر اساس مقررات و با رعایت بی طرفی و انصاف عمل کنند. ضوابط اجرایی فعالیت کمیته توسط هیئت مدیرۀ” بورس” تعیین می‌شود و مدیرعامل “بورس” مسئولیت نظارت بر حسن انجام وظایف این کمیتۀ را بر عهده دارد.

بند سی و شش

گواهی آمادگی تحویل: سندی است که توسط خریدار و فروشنده “قرارداد آتی” و به منظور آگاهی اتاق پایاپای از آمادگی وی جهت تحویل کالا در قالب فرم‌های بورس ارائه می‌گردد.

بند سی و هفت

ماه قرارداد: ماهی است که درآن” قرارداد آتی” سررسید می‌شود.

بند سی و هشت

مشتری: شخصی که به عنوان خریدار یا فروشنده در بازار فعالیت می‌کند.

بند سی و نه

موقعیت تعهدی: تعهد موضوع یک”قرارداد آتی” در بازار معاملات آتی است.

بند چهل

موقعیت تعهدی باز: “موقعیت تعهدی” که در بازار معاملات آتی تسویه نهایی نشده است.

بند چهل و یک

موقعیت تعهدی خرید: “موقعیت تعهدی” است که مشتری با اتخاذ آن، متعهد به خرید دارایی پایه ذکر شده در”قرارداد آتی” می‌گردد.

بند چهل و دو

موقعیت تعهدی فروش: موقعیت تعهدی است که مشتری با اتخاذ آن، متعهد به فروش دارایی پایه ذکر شده در “قرارداد آتی” می‌گردد.

بند چهل و سه

وجه تضمین: وجهی است که در قالب شرط ضمن عقد از مشتریان دریافت می‌شود.

بند چهل و چهار

وجه تضمین اضافی: وجه تضمینی است که در صورت عدم کفایت “وجه تضمین اولیه” جهت پوشش ریسک نوسانات قیمت، از کلیه مشتریان دارای “موقعیت تعهدی باز” اخذ می‌گردد. این وجه با اعلام اتاق پایاپای و طی مهلت اعلام شده از سوی این اتاق باید توسط مشتریان پرداخت گردد. میزان این وجه توسط “بورس” تعیین می‌شود.

بند چهل و پنج

وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی است که جهت تضمین ایفای تعهدات مشتریان برای ایجاد یک “موقعیت تعهدی” اخذ می‌شود. میزان این وجه در مشخصات هر”قرارداد آتی” تعیین می‌شود.

بند چهل و شش

وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی است که مشتریان بعد از دریافت “اخطاریه افزایش وجه تضمین”، باید نزد “اتاق پایاپای” تودیع نمایند.

 فصل دو – مشخصات “قرارداد آتی”

ماده دو

“دارایی پایه” از بین محصولات پذیرفته‌شده در “بورس” یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی به تشخیص هیئت پذیرش، انتخاب می‌گردد.

ماده سه

“قرارداد آتی” قابل معامله در بورس بر اساس “قرارداد آتی پذیرش شده” تعیین می‌شود. مشخصات “قرارداد آتی” به پیشنهاد بورس به تصویب هیئت پذیرش خواهد رسید.

ماده چهار

مشخصات “قرارداد آتی” باید شامل موارد ذیل باشد:

۱-“دارایی پایه”	۱۱- “وجه تضمین اولیه”
۲-“قرارداد آتی پذیرش شده”	۱۲- “حداقل وجه تضمین”
۳- اندازۀ قرارداد آتی	۱۳- حداکثر هر سفارش
۴- استاندارد تحویل	۱۴- واحد قیمت
۵- ماه‌ قرارداد آتی	۱۵- کارمزد معاملات
۶ – حد نوسان قیمت روزانه	۱۶- نماد معاملاتی
۷- “دوره معاملات” شامل:	۱۷ – ساعات معامله
– اولین روز معاملاتی	۱۸- مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل
– آخرین روز معاملاتی	۱۹ – پیش پرداخت تحویل
۸- تاریخ تحویل	۲۰ – سقف مجاز موقعیت‌های معاملاتی باز
۹- محل تحویل	۲۱-جریمه‌ها
۱۰- حداقل تغییر قیمت سفارش

ماده پنج

“بورس “موظف است “اطلاعیه معاملاتی قرارداد آتی” را حداقل ۳ روز کاری قبل از آغاز معاملات هر نماد معاملاتی، از طریق سایت رسمی خود به اطلاع عموم برساند.

ماده پنج مکرر

بورس موظف است اطلاعیه ‌های مربوط به تغییرات وجه تضمین اولیه را حداقل ۲ روز کاری قبل، از طریق سایت رسمی خود به اطلاع عموم برساند.

 فصل سه – ثبت سفارش مشتریان

ماده شش

آن دسته از شرکت‌های کارگزاری یا کارگزار/ معامله‌گران، مجاز به انجام معامله آتی خواهند بود که مجوز انجام معاملات آتی را از “سازمان” اخذ نموده و بدین منظور در “بورس” پذیرش شده باشند. فعالیت در این بازار به منزله پذیرش مفاد این دستورالعمل می‌باشد.

ماده هفت

آن دسته از نمایندگان شرکت‌های کارگزاری امکان دسترسی به سامانه معاملات برای انجام معاملات آتی را خواهند داشت که صلاحیت‌های لازم را از نظر “سازمان” و”بورس” احراز نموده باشند.

ماده هشت

کد مشتری باید قبل از معاملات به درخواست مشتری، توسط کارگزار اخذ شده باشد. جهت اخذ کد مشتری کارگزار باید مدارک زیر را از مشتری دریافت نماید.

بند یک

برای اشخاص حقیقی کپی شناسنامه و کارت ملی که توسط کارگزار برابر اصل شده باشد و برای اشخاص حقوقی مدارک تأسیس و دارندگان امضای مجاز و کپی شناسنامه صاحبان امضای مجاز که توسط کارگزار برابر اصل شده باشد.

بند دو

فرم تکمیل شدۀ درخواست کد مشتری

بند سه

فرم “بیانیه ریسک” به امضای مشتری

تبصره یک

فرم درخواست کد و “بیانیه ریسک” توسط “بورس” تهیه و ابلاغ می‌گردد.

تبصره دو

فعالیت مشتریان دارای کد معاملاتی منوط به تکمیل فرم “بیانیه ریسک” می‌باشد.

ماده نه

فعالیت مشتری در بازار معاملات آتی منوط به افتتاح حساب بانکی توسط مشتری جهت معاملات آتی خواهد بود. بانک یا بانک‌های مورد نظر و نحوۀ افتتاح حساب توسط “بورس” اعلام خواهد شد.

ماده ده

کارگزاران می‌توانند سفارش مشتریان را به صورت کتبی، تلفنی، از طریق اینترنت و یا سایر روش‌های تعیین‌شده توسط “بورس” دریافت نمایند، لیکن موظفند کلیه سفارش‌های مذکور را در فرم‌های ثبت سفارش که توسط “بورس” ابلاغ می‌گردد، ثبت نمایند.

ماده یازده

کارگزاران مکلفند فرم‌های ثبت سفارش را برای هر مشتری به ترتیب شماره سریال بایگانی و حسب درخواست به “بورس” و یا “سازمان” ارائه نمایند.

ماده دوازده

جهت رعایت نوبت مشتریان ثبت زمان دقیق و تاریخ، هنگام تکمیل فرم سفارش الزامی است. این قاعده در مورد سفارش‌های الکترونیکی یا تلفنی نیز لازم الاجرا است. کارگزاران مکلفند بر اساس اولویت زمانی دریافت سفارش مشتری، نسبت به اجرای سفارش اقدام نمایند.

ماده سیزده

کارگزار مکلف است قبل از ثبت سفارش هر مشتری، واریز ” وجه تضمین اولیه”‌ به “حساب عملیاتی مشتری” را احراز نماید. در غیر اینصورت مسئولیت پرداخت وجه تضمین اولیه با کارگزار خواهد بود.

ماده سیزده مکرر

کارگزار می‌تواند علاوه بر وجه تضمین اولیه، به منظور اطمینان از ایفای تعهدات مشتری، وثایق یا تضامینی را از مشتری دریافت کند.

ماده چهارده

انواع سفارشات قابل ارائه توسط مشتری به شرح ذیل می‌باشد:

بند الف

سفارش به قیمت معین: سفارشی است که باید در قیمت تعیین شده یا بهتر معامله شود.

بند ب

سفارش به قیمت بازار: سفارشی است که باید با قیمت بازار معامله شود.

بند ج

سفارش جلوگیری از زیان: سفارشی است که در صورت رسیدن قیمت بازار به یک قیمت مشخص، اجرا می‌شود.

تبصره

سایر انواع سفارشات به پیشنهاد “بورس” به تصویب “سازمان” می‌رسد.

ماده پانزده

سفارشات به لحاظ اعتبار به انواع زیر دسته‌بندی می‌شود.

بند الف

اعتبار روزانه[۱]:اعتبار تا پایان روز معاملاتی ثبت سفارش

بند ب

اعتبار جلسه معامله[۲] :اعتبار تا پایان جلسه معاملاتی ثبت سفارش

بند ج

اعتبار همه یا هیچ[۳] : اجرای سفارش به شرط انجام تمام آن و در غیر این صورت حذف سفارش

بند د

اعتبار تا زمان ابطال [۴] :اعتبار تا زمان حذف سفارش

بند هـ

اعتبار تا زمان تعیین‌شده[۵] :اعتبار تا زمان تعیین شده در سفارش

ماده شانزده

سقف اعتباری معاملات هرمشتری و هر کارگزار توسط هیئت مدیره “بورس” تعیین می‌گردد.

 فصل چهار – نحوه انجام معاملات

ماده هفده

ساعات و روزهای انجام معامله در “بورس” و مدت هریک از مراحل “جلسۀ معاملات ” توسط هیئت مدیره”بورس” تعیین و اعلام می‌شود.

تبصره یک

تغییرات ساعات و روزهای معامله حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال، باید به اطلاع عموم برسد.

تبصره دو

در صورت تغییر اضطراری ساعت شروع، خاتمه یا طول مدت جلسه رسمی معاملاتی در اثر اشکالات فنی، بورس یابد تغییرات را قبل از اعمال، از طریق سایت رسمی خود اعلام و مستندات مربوط به دلایل بروز شرایط اضطراری را در سوابق خود نگهداری نماید و حسب درخواست، مستندات را به سازمان ارائه نماید.

ماده هجده

اجرای سفارشات براساس اولویت قیمت و در صورت تساوی قیمت‌ها براساس اولویت زمانی ورود سفارش به سامانه معاملاتی خواهد بود.

تبصره

هیات مدیره “بورس” می‌تواند علاوه بر اولویت‌های مذکور در این ماده، اولویت‌های دیگری را حسب مورد جهت تصویب به “سازمان” پیشنهاد نماید. این تغییرات حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال، باید به اطلاع عموم برسد.

ماده نوزده

معاملات “قرارداد آتی” با یک “حراج تک قیمتی” آغاز و با “حراج پیوسته” ادامه می‌یابد.

ماده بیست

“بورس” حداکثر یک ساعت پس از پایان “جلسه معاملات روزانه”، قیمت تسویه را براساس مقررات این دستورالعمل محاسبه و به عموم اعلام می‌نماید.

ماده بیست و یک

دامنه نوسان قیمت روزانه هر “قرارداد آتی” و سقف حجم هر سفارش در زمان پذیرش “قرارداد آتی” مشخص می‌شود.

تبصره

تغییر دامنه نوسان قیمت و سقف حجم هر سفارش در طول دوره معاملاتی “قرارداد آتی” با پیشنهاد “بورس” و پس از تصویب هیئت پذیرش امکان پذیر می‌باشد. این تغییرات حداقل ۳ روز کاری قبل از اعمال، باید به اطلاع عموم برسد.

ماده بیست و دو

در صورت وجود اطلاعات یا وقوع شرایط اضطراری که تاثیر با اهمیتی بر قیمت “قرارداد آتی” و یا تصمیم سرمایه‌گذاران دارد “کمیته آتی” می‌تواند معاملات را حداکثر به‌ مدت یک جلسۀ معاملاتی متوقف نموده و موضوع را جهت رفع موارد توقف پیگیری نماید.

تبصره

توقف معاملات بیش از یک جلسۀ معاملاتی تا ۳ روزکاری با دستور مدیرعامل “بورس” و بیش از آن با موافقت “سازمان” امکان پذیر می‌باشد.

ماده بیست و سه

در صورت وقوع موارد موضوع مادۀ ۲۲ این دستورالعمل، “کمیته آتی” معاملات مبتنی یا متاثر از این موارد را تشخیص داده و به مدیرعامل “بورس” ارائه می‌کند. مدیرعامل “بورس” عدم وقوع این گونه معاملات را اعلام می‌نماید.

ماده بیست و چهار

در صورتی که کارگزار خریدار یا فروشنده نسبت به معاملات انجام‌شده معترض باشند باید اعتراض خود را با ذکر دلایل برای رسیدگی تا ۲ ساعت قبل از شروع جلسه معاملاتی روز بعد به “بورس” اعلام نماید. تصمیم “بورس” در این خصوص لازم‌الاجراست.

ماده بیست و پنج

“بورس” گزارش آماری معاملات بازار را طبق ضوابط “سازمان” منتشر می‌کند.

ماده بیست و شش

“موقعیت‌های تعهدی باز” هر کارگزار یا مشتری نباید از سقف مجاز تعیین شده برای نامبرده بیشتر باشد.

تبصره

سقف مجاز “موقعیت‌های تعهدی باز” هر مشتری یا کارگزار طبق ضوابط “بورس” تعیین می‌شود.

ماده بیست و هفت

در صورتیکه ظن استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت در معاملات وجود داشته باشد و یا تغییرات غیرعادی قیمت مشاهده گردد، “سازمان” می‌تواند دستور توقف نمادمعاملاتی “قرارداد آتی” را صادر نمایند. در این حالت “بورس” باید بلافاصله اقدام به توقف نماد معاملاتی مربوطه نموده و تا رفع دلایل توقف نماد، موضوع را پیگیری نماید. بازگشایی مجدد نماد با موافقت “سازمان” امکان پذیر خواهد بود.

 فصل پنج – تسویه

ماده بیست و هشت

هر مشتری باید جهت انجام معاملات آتی، حسابی تحت عنوان “حساب عملیاتی مشتری” نزد بانکی که بدین منظور توسط اتاق پایاپای معرفی می‌شود، افتتاح نماید. در زمان افتتاح حساب، مشتری اذن تصرف در حساب مذکور را جهت انجام عملیات “به‌‌روز رسانی حساب‌ها”، مطابق مقررات این دستورالعمل به اتاق پایاپای خواهد داد.

تبصره

نقل و انتقالات وجوه جهت تسویه حساب مشتریان توسط “اتاق پایاپای” انجام می‌گیرد.

ماده بیست و نه

“اتاق پایاپای” متناسب با تعداد”موقعیت تعهدی باز” هر مشتری و میزان “وجه تضمین اولیه” هر “قرارداد آتی”، اقدام به مسدود نمودن حساب نامبرده می‌نماید.

ماده سی

“دوره تسویه روزانه” بعد از پایان معاملات آغاز می‌گردد و تا یک ساعت قبل از پایان جلسه معاملات روز بعد ادامه خواهد یافت.

ماده سی و یک

اتاق پایاپای بر اساس “قیمت تسویه روزانه”، عملیات “به‌روز رسانی حساب‌ها” را به شرح زیر انجام می‌دهد:

بند یک

در مورد “موقعیت‌های تعهدی باز”، تفاوت ارزش دارایی تعهد شده در “قرارداد آتی” را بر حسب تفاوت” قیمت تسویه روزانه” روزمعاملاتی جاری با روز معاملاتی قبل محاسبه و به حساب مشتریان منظور می‌نماید.

بند دو

در صورتی که پس از انجام عملیات بند فوق “وجه تضمین اولیه” مشتری از سطح “حداقل وجه تضمین” کمترشود، اتاق پایاپای “اخطاریه افزایش وجه تضمین” را برای کارگزار مربوطه ارسال می‌نماید.

ماده سی و دو

کارگزاران موظفند بلافاصله پس از دریافت “اخطاریه افزایش وجه تضمین” مراتب را به اطلاع مشتری مربوطه برسانند تا وی نسبت به پرداخت “وجه تضمین جبرانی”خود ظرف مهلت زمانی مقرر اقدام نماید.

تبصره یک

“وجه تضمین جبرانی” حداکثر تا یک ساعت پس از شروع جلسه معاملاتی روز کاری بعد باید پرداخت شود.

تبصره دو

ایجاد “موقعیت تعهدی باز” جدید برای مشتریانی که “اخطاریه افزایش وجه تضمین” دریافت کرده‌اند، پس از پرداخت “وجه تضمین جبرانی” مقدور می‌باشد.

ماده سی و سه

در صورتیکه “مشتری” تا پایان مهلت مقرر نسبت به واریز “وجه تضمین جبرانی” و اصلاح موجودی حساب خود تا سطح “وجه تضمین اولیه” اقدام ننماید، کارگزار مربوطه حسب دستور اتاق پایاپای اقدام به بستن تمام یا بخشی از “موقعیتهای تعهدی باز” مشتری جهت تامین “وجه تضمین جبرانی” مورد نیاز می‌نماید.

ماده سی و چهار

در صورتیکه کارگزار نتواند از محل بستن موقعیت معاملاتی مشتری در ساعات معاملات عادی، اقدام به تامین “وجه تضمین جبرانی” نماید، در “بازار جبرانی” نسبت به اجرای آن اقدام خواهد نمود.

تبصره یک

ضوابط اجرایی “بازار جبرانی” به تصویب هیئت مدیرۀ “بورس” خواهد رسید.

تبصره دو

حذف شد.

ماده سی و چهار مکرر

درصورتیکه موجودی حساب عملیاتی مشتری پوشش دهنده تعهدات وی نباشد تعهدات مشتری از محل موجودی کارگزار مربوطه و یا تضمین‌های وی نزد “اتاق پایاپای”تامین می‌شود.

تبصره

کارگزار می تواند جهت پوشش ریسک مربوط به این ماده، وثایق و تضامین مورد نیاز را از مشتری مطابق ماده ۱۳ مکرر دریافت نماید.

ماده سی و پنج

در صورتیکه مشتری اقدام به “بستن موقعیت” خود نماید تفاوت “ارزش قرارداد” معکوس با ارزش دارایی تعهد شده در “قرارداد آتی” بر حسب آخرین” قیمت تسویه روزانه” به حساب مشتری منظور می‌شود.

ماده سی و شش

در پایان هر روز معاملاتی، “قیمت تسویه روزانه” براساس رویه‌های ذیل محاسبه می‌گردد:

بند الف

“قیمت تسویه روزانه”، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده طی ۳۰ دقیقه پایانی آخرین “جلسه معاملات ” آن‌روز معاملاتی است.

بند ب

در صورتیکه حجم معاملات در دوره زمانی بند الف کمتر از ۲۰درصد کل معاملات همان روز باشد، “قیمت تسویه روزانه”، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده طی یک ساعت پایانی آخرین “جلسه معاملات ” آن‌روز معاملاتی است.

بند ج

در صورتیکه حجم معاملات در دوره زمانی بند ب کمتر از ۲۰ درصد کل معاملات همان روز باشد، “قیمت تسویه روزانه” میانگین وزنی قیمت کل معاملات روزانۀ ” قرارداد آتی” می‌باشد.

بند د

در صورتیکه در یک روز معاملاتی، ” قرارداد آتی” معامله‌ انجام نشود، میانگین قیمت بهترین سفارش خرید و فروش ثبت شده در سامانۀ معاملاتی که در محدوده مجاز نوسان قیمت روزانه قرار داشته باشد، در لحظۀ اتمام آخرین”جلسه معاملات” آ‌ن‌روز، محاسبه و به عنوان “قیمت تسویه روزانه” در نظر گرفته خواهد شد.

بند هـ

در صورتی که تعیین”قیمت تسویه روزانه” به هیچیک از روش‌های فوق ممکن نباشد، “قیمت تسویۀ روزانه” توسط “کمیتۀ آتی” و بصورت تئوریک محاسبه می‌گردد. روش محاسبه تئوریک “قیمت تسویه روزانه” به پیشنهاد “کمیتۀ آتی” به تصویب هیئت مدیرۀ “بورس” خواهد رسید.

ماده سی و هفت

اتاق پایاپای پس از اعلام “قیمت تسویه روزانه”، باید تا پایان ساعات کاری همان روز گزارش تسویه را برای کارگزاران ارسال نماید. این گزارش شامل حداقل اطلاعات مربوط به هر کارگزار به تفکیک مشتریان وی به شرح ذیل می‌باشد:

بند یک

تعداد “موقعیت‌های تعهدی باز” موجود

بند دو

تعداد “موقعیت‌های تعهدی” بسته شده طی روز

بند سه

تعداد “موقعیت‌های تعهدی” بازشده طی روز

بند چهار

میزان وجه تضمین موجود

بند پنج

میزان “وجه تضمین اولیه” مورد نیاز

بند شش

“وجه تضمین جبرانی”

بند هفت

کارمزدها

ماده سی و هشت

کارگزاران باید پس از دریافت گزارش تسویه، آن را بررسی و در صورت هر گونه مغایرت موضوع را تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع بازار روز کاری بعد کتباً به “بورس” گزارش کنند. عدم ارائه گزارش طی مهلت مقرر به “بورس” به منزلۀ تایید گزارش تسویه و اسقاط حق اعتراض به آن از سوی کارگزاران می‌باشد.

 فصل شش – تحویل کالا و تسویه نهایی

ماده سی و نه

“قرارداد آتی” پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می‌شود و طرفین “قرارداد آتی” باید نسبت به طی فرایند تحویل اقدام نمایند. اطلاعیه تحویل حداکثر ۳ روز کاری پیش از آخرین روز معاملاتی منتشر می شود.

تبصره

چنانچه دارنده موقعیت تعهدی باز خرید یا فروش تصمیم به تحویل کالا بگیرد، طرف مقابل موظف به تحویل طبق ضوابط این دستورالعمل خواهد بود.

ماده چهل

دوره تحویل از روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی شروع و تا پایان “ماه قرارداد” ادامه می‌یابد.

ماده چهل و یک

دارندگان “موقعیت تعهدی فروش” باز، باید طی “مهلت اعلام آمادگی تحویل ” توسط کارگزار مربوطه “گواهی آمادگی تحویل” را تحویل اتاق پایاپای دهند.

تبصره

چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به “بورس” ارائه نگردد،”قرارداد آتی” بر اساس “قیمت تسویه روزانه” روز پایان “مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل”، “تسویه نقدی” شده و دارنده موقعیت تعهدی فروشی که طبق این تبصره “تسویه نقدی” شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات “قرارداد آتی” می‌شود.

ماده چهل و دو

دارندگان “موقعیت تعهدی خرید” باز، باید طی “مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل” توسط کارگزار مربوطه “گواهی آمادگی تحویل” را تحویل اتاق پایاپای دهند.

تبصره یک

درصورتی که هیئت پذیرش در مشخصات قرارداد آتی “پیش پرداخت تحویل” تعیین نموده باشد، دارندگان “موقعیت تعهدی خرید” باز مکلفند پیش پرداخت تعیین شده را به حساب اتاق پایاپای واریز نموده و فیش واریز وجه را به همراه ” گواهی آمادگی تحویل” به اتاق پایاپای ارائه نمایند.

تبصره دو

چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به “بورس” ارائه نگردد، “قرارداد آتی” بر اساس “قیمت تسویه روزانه” روز پایان “مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل”، ” تسویه نقدی” شده و دارنده موقعیت تعهدی خریدی که طبق این تبصره “تسویه نقدی” شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات ” قرارداد آتی” می‌شود.

ماده چهل و سه

پس از پایان ” مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل”، اتاق پایاپای بر اساس اولویت زمانی خریدارانی را که می‌توانند کالا را تحویل گیرند و فروشندگانی را که می‌توانند کالا را تحویل دهند، مشخص نموده و به کارگزاران مربوطه اعلام می‌نماید.

تبصره

قرارداد آتی آندسته از خریداران و فروشندگانی که علی رغم اعلام آمادگی تحویل، به دلیل عدم اعلام آمادگی تحویل از سوی طرف مقابل امکان تحویل ندارد، بر اساس “قیمت تسویه روزانه” روز پایان “مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل”، ” تسویه نقدی” می‌شود.

ماده چهل و چهار

خریداران و فروشندگانی که در روزهای معاملاتی پس از “مهلت اعلام آمادگی تحویل” اقدام به باز نمودن “موقعیت تعهدی” می‌نمایند باید “گواهی آمادگی تحویل” را نیز همزمان ارائه نمایند. به هر ترتیب باز نمودن موقعیت تعهدی جدید طی دوره مذکور به منزلۀ اعلام آمادگی تحویل کالای موضوع قرارداد از سوی مشتری نیز می‌باشد.

ماده چهل و پنج

دارندگان “موقعیت تعهدی خرید” در پایان آخرین روز معاملاتی، تا پایان مهلت تعیین شده توسط هیئت مدیره بورس که در اطلاعیه تحویل درج می‌گردد، باید کل وجه دارایی تعهد شده “قرارداد آتی” بر حسب “قیمت تسویه روزانه” آخرین روز معاملاتی را به حساب “اتاق پایاپای” واریز و فیش واریزی را توسط کارگزار مربوطه به “اتاق پایاپای” ارائه نمایند.

تبصره

چنانچه وجه فوق در مهلت مقرر پرداخت نگردد، “قرارداد آتی” بر حسب “قیمت تسویه روزانه” آخرین روز معاملاتی ” تسویه نقدی” شده و دارنده موقعیت تعهدی خریدی که طبق این تبصره “تسویه نقدی” شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در مشخصات” قرارداد آتی” می‌شود.

ماده چهل و شش

دارندگان “موقعیت تعهدی فروش” در پایان آخرین روز معاملاتی، تا پایان مهلت تعیین شده توسط هیئت مدیره بورس که در اطلاعیه تحویل درج می‌گردد، باید “رسید انبار”، گواهی سپرده کالایی یا اصل کالای مورد تعهد را حسب تعیین و اعلام بورس، توسط کارگزار مربوطه به “اتاق پایاپای” ارائه نمایند.

تبصره

چنانچه تعهدات موضوع این ماده طی مهلت مقرر انجام نشود، “قرارداد آتی” بر حسب “قیمت تسویه روزانه” آخرین روز معاملاتی ” تسویه نقدی” شده و دارنده موقعیت تعهدی فروشی که طبق این تبصره “تسویه نقدی” شده است، مشمول جریمه‌های مقرر در” قرارداد آتی” می‌شود.

ماده چهل و هفت

اتاق پایاپای حداکثر تا پایان روز کاری پس از “آخرین روز معاملاتی” قرارداد، بر اساس اولویت زمانی، خریدارانی را که می‌توانند کالا را تحویل گیرند و فروشندگانی را که می‌توانند کالا را تحویل دهند، مشخص نموده و ضمن واریزوجه معامله به حساب کارگزار فروشنده، “اعلامیه تحویل” را به کارگزار خریدار ارائه می‌نماید. کارگزاران مربوطه باید “اعلامیه تحویل” را بلافاصله پس از دریافت از اتاق پایاپای به مشتریان ارائه نمایند. این اعلامیه باید شامل موارد ذیل باشد.

۱- مقدار و مشخصات کالای تحویلی

۲- نام فروشنده کالا

۳- زمان‌بندی و نحوۀ تحویل

۴- آدرس انبارهای محل تحویل کالا و مقدار کالا در هر انبار

۵- نام و آدرس نماینده فروشنده که خریدار برای تحویل گرفتن باید با آن در تماس باشد

۶- گزارش معاملات خریدار بر روی “قرارداد آتی” شامل زمان خرید یا فروش و تعداد قراردادهای آتی خریداری شده یا فروخته شده طی دوره 

۷- مشخصات “رسید انبار” 

۸- هزینه‌های خدمات و کارمزد تحویل کالا

۹- سایر اطلاعات مورد نیاز به تشخیص “بورس”

تبصره یک

قرارداد آتی آندسته از خریدارانی که به دلیل عدم ارائه “رسید انبار” از سوی فروشنده یا فروشندگانی که به دلیل عدم واریز وجه از سوی خریدار، امکان تحویل ندارد، بر اساس “قیمت تسویه روزانه” آخرین روز معاملاتی، ” تسویه نقدی” می‌شود.

تبصره دو

چنانچه خریدار در موعد مقرر نسبت به دریافت کالا از انبار معرفی شده از طرف فروشنده اقدام ننماید، کلیه هزینه‌ها و خسارات مترتبه بعد از آن تاریخ به عهده خریدار می‌باشد.

ماده چهل و هفت مکرر

اتاق پایاپای حداکثر تا پایان روز کاری پس از “آخرین روز معاملاتی” قرارداد، هزینه انبارداری و کارمزد تحویل کالا را محاسبه و به کارگزار فروشنده اعلام می‌نماید و در صورت لزوم هزینه انبارداری را از حساب عملیاتی فروشنده کسر و به حساب انبار واریز می‌نماید.

ماده چهل و هشت

چنانچه خریدار پس از دریافت کالا هرگونه اختلافی در مورد مشخصات کالای دریافتی با مشخصات “قرارداد آتی” مشاهده نماید، باید مراتب را حداکثر تا پانزده روز کاری بعد از پایان دوره تحویل کتباً به “بورس” و هیئت داوری اعلام کند. عدم اعلام مراتب طی مهلت مقرر به منزلۀ تایید ایفای تعهدات فروشنده و اسقاط حق اعتراض به آن از سوی خریدار می‌باشد.

 فصل هفت – سایر موارد

ماده چهل و نه

جریمه‌های مقرر در قراردادها از محل موجودی “حساب عملیاتی مشتری” و در صورت عدم تکافو از محل سپرده‌ها و تضامین کارگزار مربوطه نزد اتاق پایاپای کسر و به حساب طرف مقابل منظورخواهدشد.

ماده پنجاه

چنانچه مواعد تعیین شده در این دستورالعمل مصادف با روز تعطیل باشد، آن روز به حساب نمی‌آید و روز پس از تعطیل موعد محسوب می‌شود.

ماده پنجاه و یک

مدیران و کارکنان شرکت‌های کارگزاری،”بورس” و “سازمان”، همسر و فرزندان تحت تکفل ایشان حق خرید و فروش “قرارداد آتی” را ندارند.

ماده پنجاه و دو

در صورت نقض هر یک از مفاد این دستورالعمل توسط اشخاص ذی‌ربط، به تخلفات آنها توسط مرجع صالح رسیدگی به تخلفات، بر اساس مقررات مربوطه رسیدگی خواهد شد.

مؤخره

این دستورالعمل در ۵۶ ماده و ۲۳ تبصره در تاریخ ۱۳۸۶/۱۲/۱۹ و اصلاحیه های مورخ ۱۳۸۸/۰۹/۱۰ و ۱۳۹۱/۰۷/۰۸و ۱۳۹۶/۰۶/۱۵ به تصویب هیئت مدیرۀ سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.

[/private]