نی انبان یکی از قدیمیترین سازهایی است که در کشورهای زیادی آن را به عنوان ساز اصیل میشناسند ولی شکل ظاهری آن مقداری با هم تفاوت دارد. در زمانهای قدیم مردمی که از جایی به جای دیگر میرفتند، این ساز را نیز با خود جابهجا میکردند وبا تغییر دادن شکل ظاهری آن، آن ساز را در منطقهٔ جدید مورد استفاده قرار میدادند و پس از مدتی جز سازهای سنتی آن منطقه درمیآمد. با اینکه این ساز در کشورهای مختلف از نظر شکل و صدا تفاوتهایی دارد، ولی نمیتوان گفت که مشابه یکدیگر نیستند.
این ساز کمی بزرگتر از دوزله معمولی (و گاه با هفت سوراخ) که انتهای قمیش دار آن به کیسهای به نام «انبان» الصاق و دقیقاً «هواگیری» شدهاست که از این نقطه الصاق هوا خارج و داخل نشود، در نزدیکی محل الصاق دوزله لوله دیگری به طول نامعین خارج شده (محل خروج این لوله نیز به دقت هواگیری شده) که نوازنده آن را به دهان میگذارد و از این طریق کیسه را پر باد میکند و در نتیجه فشار بازو آرنج بر روی کیسه که هنگام نواختن آن را زیر بغل گرفتهاست؛ هوا را به داخل لوله دوزله میفرستند و با انگشتان خود سوراخها را باز و بسته میکند.
این ساز در کشورهای مختلف به نامهای گوناگون خوانده میشود که ذیلاً به تعدادی از آنها اشاره میشود:
گفته شدهاست که بابِلیها در سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد نی انبان داشتهاند. در واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد دوم به قلم آقای مهدی ستایشگر چنین آمدهاست: نویسندگان یونانی اختراع انواع نای را به مردم آسیا نسبت دادهاند، زیرا آثار باقی مانده از نخستین آثار کهن (در خرابههای آشور) بازگو کنندهٔ اختراع نای، دونای و چندنای است که به روایت متون یونانی این سازها ابتدا از آسیا به اروپا رفته و کمکم بهصورت فلوت و اقسام آن درآمدهاست. بدیهی است با این استدلال، یونانیها آشنایی با نی و طریقهٔ نواختن آن را از مردم خاورمیانه آموختهاند.
برخی پژوهشگران بر روی نقش برجستههای طاق بستان تصاویری از نواختن نیانبان توسط یک نفر دیدهاند، این تصاویر قدمت این ساز را به دورهٔ ساسانیان برمیگرداند. این ساز که در گسترهٔ خاکی خلیجفارس و عمدتاً ایران قرار گرفتهاست، احتمال انتقال آن از ایران به کشورهای دیگر بسیار زیاد است، حتی به گفته برخی کارشناسان، این ساز نخست در ایران ساخته و مورد استفاده بوده و در طول سالها به کشورهایی مانند اسکاتلند منتقل شدهاست. این ساز سنتی در همهٔ استانهای جنوبی کشور مانند هرمزگان، خوزستان، بوشهر بخشی از استان فارس و جزایر خلیج فارس نواخته میشود.[۱] بعضی از اساتید دانشگاههای اروپا هم اعتقاد دارند که این ساز از خلیج فارس آمده و ساخته فارسها میباشد. بوشهریها معتقدند که این ساز ساخته آنهاست و به همین دلیل برای زنده نگه داشتن آن بسیار تلاش میکنند.[۲]
نیانبان به دلیل فراگیریاش در گسترهٔ ملی در سطح کشور و جزایر خلیجفارس دارد، با تلاش یک پژوهشگر حوزه موسیقی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ۲۲ مهر ۱۳۹۴ با عنوان «مهارت ساختن و نواختن نیانبان در گسترهٔ ملی» با شماره ۷۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. ساز پس از ثبت در فهرست میراث ناملموس ایران، در تلاش برای رسیدن به فهرست میراث جهانی یونسکو است.[۱]
نیانبان یک ساز بومی است که اغلب در مجالس عروسی و بزم نواخته میشود. این ساز، شناخته شدهترین ساز موسیقی جنوب ایران است. سازی که در استان بوشهر، خوزستان، هرمزگان و کرمان از جایگاه ممتازی برخوردار است. بدین سبب محسن شریفیان کوشیدهاست که این ساز را به صورت مشترک، بین مناطق یاد شده به ثبت ملی رساند و خوشبختانه در تاریخ ۲۲/۷/۱۳۹۴ به شماره ۷۸۳ تحت عنوان «مهارت ساخت و نواختن نیانبان» با گسترهٔ جغرافیایی ملی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ایران به ثبت رسید.[۳]
رفتن به بالای صفحه
تمامی حقوق این سایت متعلق به نینوایان می باشد.
Copyright © 2023 neynavayan.ir
آپدیت جدید اپلیکیشن نینوایان نینوایان را از کافه بازار نصب بفرمایید. در نسخه جدید آموزش ویولن و، سه تار ، تار ، نی ، کمانچه ، سنتور و ... اضافه شده است. رد کردن